vatan da pyar essay in punjabi

solution for NCERT Punjabi and Hindi CBSE, History of India, Zafarnama, History of Punjab, Anuchhed and Lekh in Hindi and Punjabi, Hindi and Punjabi suvichar

ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ – ਸਾਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ‘ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ’ ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਸਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ।

ਉੱਤਰ – ਵਾਰਤਕ ਲੇਖ ‘ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ’ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਘਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ।

‘ਘਰ’ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਆਸਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਦਾ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਪਿਆਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਉਮਰ ਭਰ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵਿਹਲੇ ਮਿਲੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਲੇ – ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ , ਆਚਰਣ ਅਤੇ ਸੁਭਾਓ ਆਦਿ ਸਭ ਘਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਕਈ ਵਾਰੀ ਦੇਖਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਸੁਖਾਵਾਂ ਮਾਹੌਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਉਹ ਖਿਝੂ ਜਾਂ ਚਿੜਚਿੜੇ ਸੁਭਾਓ ਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਕਈ ਵੱਡੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਘਰੋਗੀ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਗੁਰੂਆਂ, ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ, ਪੀਰ – ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਭੋਲੇਪਨ ਨੂੰ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ – ਨਿੱਕੀਆਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਲ਼ੇ – ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋਹਿਆ ਹੈ। 

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਚਾਰ ਵਧਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਘਰਾਂ ਵਿਚਲੇ ਸਦਾਚਾਰੀ ਅਸਰ ਦੀ ਹੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਦਾਚਾਰ ਅਤੇ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਘਾਟ ਹੀ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਰੁਚੀਆਂ ਵੀ ਘਰੇਲੂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਸਿੱਖੀਆ ਅਤੇ ਅਪਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪਿਆਰ, ਹਮਦਰਦੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਵੀ ਘਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਰਹੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾ ਸਕਦਾ।

• ← ਵਸਤੂਨਿਸ਼ਠ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ 
• ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ – ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ →

You May Also Like

ਸੰਖੇਪ ਸਾਰ : ਜਨਮ ਦਿਨ.

Age is a very high price to pay for maturity.

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ.

Ghar Da Piar (Punjabi Essay) : Principal Teja Singh

ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ (ਲੇਖ) : ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ.

ਘਰ ਇੱਟਾਂ ਜਾਂ ਵਟਿਆਂ ਦੇ ਬਣੇ ਕੋਠੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। 'ਘਰ' ਤੋਂ ਭਾਵ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਮਨੁਖ ਦੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਧਰਾਂ ਪਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਬਾਲਪਨ ਵਿਚ ਮਾਂ ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਕੋਲੋਂ ਲਾਡ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਜਹਾਨ ਨੂੰ ਗਾਹ ਕੇ, ਲਿਤਾੜ ਕੇ, ਖਟੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਕੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਨੂੰ ਜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਬੁਢੇਪੇ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਝਮੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਵਿਹਲ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਕਟਣ ਵਿਚ ਇਉਂ ਸੁਆਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਘਰ ਮਨੁਖ ਦੇ ਨਿਜੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀ ਰਹਿਣੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਆਚਰਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਸਮਾਜਕ ਤੇ ਮੁਲਕੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਅਸਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਘਰ ਦੀ ਚਾਰਦਿਵਾਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਅਸਰ ਵੀ ਘਟ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਗੋਂ ਮਨੁਖ ਦਾ ਆਚਰਣ ਬਣਦਾ ਹੀ ਘਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਹੋ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁਭਾਉ ਦਾ ਸਾਂਚਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਜਦ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਸਜਣ ਨੂੰ ਕੋਝੇ, ਸੜੀਅਲ ਜਾਂ ਖਿਝੂ ਸੁਭਾ ਵਾਲਾ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਦਿਲ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਇਸ ਵਿਚਾਰੇ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੋਣਾ। ਇਕ ਮੇਰੀ ਜਾਣਕਾਰ ਬਿਰਧ ਬੀਬੀ ਜੀ ਹਨ, ਜੋ ਨੇਕੀ ਤੇ ਉਪਕਾਰ ਦੀ ਪੁਤਲੀ ਹਨ। ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਬਿਲਾ ਨਾਗਾ ਨਿਤਨੇਮ ਕਰਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਦੇ ਦੁਖ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕਦੀ ਜਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਵਲਵਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਨਾ ਕੋਮਲ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ ਕਿ ਚਪੇ ਚਪੇ ਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਫਿਸ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਤਾਂ ਬਚੇ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸੁਭਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਖਰ੍ਹਵਾ ਹੈ। ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਖਿਝ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਆਪੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਮਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤਰਸ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਹੁੰਦੇ ਉਸ ਵਕਤ ਵੀ ਉੱਨੇ ਹੀ ਨਰਮ ਤੇ ਕੋਮਲ ਹਨ। ਕੇਵਲ ਇਹ ਕੋਮਲਤਾ ਤੇ ਨਰਮੀ ਗੁੱਸੇ ਦੇ ਪਰਦੇ ਹੇਠ ਛੁਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੁੱਸੇ ਤੇ ਝਲਪੁਣੇ ਦਾ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਫੋਲਣ ਤੋਂ ਇਹ ਮਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਪਤੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਥ ਛਡ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਝੋਲ ਪੁਤਰਾਂ ਧੀਆਂ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਰਹੀ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਿਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਗਲ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਆਖਿਆ, "ਬੀ ਜੀਓ! ਮੈਂ ਕਿੱਡਾ ਸ਼ੋਹਣਾ ਵਾਂ!" ਮੈਂ ਕਈ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਕਥੱਕੜ ਦੇਖੇ ਹਨ ਜੋ ਬਾਹਰ ਪੰਡਾਲਾਂ ਵਿਚ ਕਥਾ ਕਰਦਿਆਂ ਜਾਂ ਵਖਿਆਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਆਣਪ ਤੇ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦਸ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜੇ ਕੋਈ ਦੁਖੀਆ ਜਾਂ ਲੋੜਵੰਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਜਾ ਖੜੋਵੇ ਤਾਂ ਚਾਰ ਚਾਰ ਘੰਟੇ ਸ਼ਾਇਦ ਮੁਲਾਕਾਤ ਲਈ ਉਡੀਕਣਾ ਪਵੇ ਅਤੇ ਜੇ ਮਿਲਣ ਵੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪੰਘਰਦਾ, ਅੱਖਾਂ ਨਮਰੂਦ ਦੀ ਕਬਰ ਵਾਂਗ ਸਦਾ ਸੁੱਕੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਦੀ ਤਰਸ ਜਾਂ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸਜਲ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ। ਇੱਡੀ ਕਰੜਾਈ ਦਾ ਕਾਰਨ? ਕੇਵਲ ਇਹ ਕਿ ਇਹੋ ਜਹੇ ਸੱਜਣ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਪੋਥੀਆਂ ਫੋਲਣ, ਲਿਖਣ ਜਾਂ-ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਸਜਣ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਕਿਹਾ ਕਰਦੀ ਹੈ,-'ਭਾਈ ਹੋਰੀ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈਂਡ-ਬੈਗ ਨਾਲ ਮੋਟਰਾਂ ਜਾਂ ਗਡੀਆਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਹੀ ਟਪਾ ਛਡਦੇ ਹਨ।' ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰਸ ਤੋਂ, ਨਿਘ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਕੋਰੀ ਜਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਹੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਵਡੇ ਵਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਤੇ ਪੈਗ਼ੰਬਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਣ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਮੂਨੇ ਉਤੇ ਢਾਲਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖਾਂ ਨੂੰ ਭੀ ਆਪਣੇ ਜਹੇ ਕੋਰੇ ਤੇ ਘਰੋਗੀ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਸਖਣੇ ਬਣਾ ਦਸਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜੀਵਣ ਇਉਂ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਦੀ ਤੋਤਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਬਾਲਪਣ ਤੋਂ ਹੀ ਉਤਨੀਆਂ ਸਿਆਣੀਆਂ ਤੇ ਪਰਮਾਰਥ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਤਨੀਆਂ ਕਿ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਿਚ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਬਚਿਆਂ ਦਾ ਭੋਲਾਪਣ, ਅਲਬੇਲੀ ਤਬੀਅਤ, ਭੈਣ ਭਰਾ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਲਾਡ ਤੇ ਰੁਸੇਵੇਂ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਲਈ ਉੱਨੇ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਜਿੰਨੇ ਕਿ ਆਮ ਮਨੁਖਾਂ ਲਈ। ਇਸ ਤਜਰਬੇ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣ ਨਾਲ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਵਲਵਲਿਆਂ ਤੇ ਅਮਲਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਧਾਰਨ ਬਣਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਦਾ ਇਹ ਤਜਰਬਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਆਮ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਘਰ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਉਦਰੇਵਾਂ ਤੇ ਰੋਸਾ, ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਇਕ ਅਜੇਹਾ ਚੁਗਿਰਦਾ ਬਣਾ ਰਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਲਵਲੇ ਉਚੇ ਸਾਈਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਲ ਪ੍ਰੇਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਕਾਂ ਸਿਕਣ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਈਸਾ ਦਾ ਜੀਵਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦਾ ਹਾਲ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਲਿਖ ਦਿਤਾ, ਅਤੇ ਬੁਧ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਆਚਰਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੋਝੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ। ਜੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਿਆਲ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖ ਭੀ ਘਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚੋਂ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਓਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬੜੇ ਸਤਕਾਰ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰੋਗੀ ਚੁਗਿਰਦੇ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਮਹਾਨਤਾ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਭਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੀ ਜਨਮਸਾਖੀ ਵਿਚੋਂ ਵਧੀਕ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਦਰਦਨਾਕ ਤੇ ਰੋਮਾਂਚ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਉਹ ਲਭਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਰਦੇਸ-ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਪਰਤਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਕਰੜਾ ਕਰ ਕੇ ਆਪ ਬਾਹਰ ਖੂਹ ਤੇ ਬਹਿ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ਬਰ-ਅਤਰ ਲੈਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਭੇਜਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਇਹ ਨਾ ਦਸੀਂ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ।" ਮਰਦਾਨਾ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਜੀ ਪਾਸ ਪੁਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਦਾ ਹਾਲ ਪੁਛ ਕੇ ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਪਿਛੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਉਸ ਥਾਂ ਪੁਜਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮਾਂ ਦੇ ਵਡਿੱਤਣ ਤੇ ਅਰਸ਼ੀ ਅਸਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਹਾਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੇ। ਮਾਤਾ ਆਪਣੇ ਪੁਤਰ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬਿਹਬਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਓਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਮਮਤਾ ਵਾਲੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਰੁਣਾ-ਰਸ ਉੱਚੀ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਉਚੇ ਤੋਂ ਉਚੇ ਵਲਵਲੇ ਨੂੰ ਮਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਤਰ ਦਾ ਮੱਥਾ ਚੁੰਮ ਕੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: ਵੇ ਬੱਚਾ! ਮੈਂ ਵਾਰੀ! ਮੈਂ ਤੈਥੋਂ ਵਾਰੀ! ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸਾਂ ਤੋਂ ਵਾਰੀ! ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹਾਂ ਤੋਂ ਵਾਰੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਚਲ ਕੇ ਤੂੰ ਆਇਆ ਹੈਂ!" ਜੇ ਕੋਈ ਸੁਕਾ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ, "ਜਾ ਭਈ ਜਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਲਾਂ ਵਿਚ ਤੇਲ ਨਹੀਂ। ਤੂੰ ਮਾਇਆ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਭਰਮਾਉਣ ਆਈ ਹੈ।" ਨਹੀਂ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਫਿਸ ਪਏ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਉਤੇ ਡਿਗ ਕੇ ਰੋਏ, ਖੂਬ ਰੋਏ। ਓਹ ਅਥਰੂ ਹਜ਼ਾਰ ਗਿਆਨ ਧਿਆਨ ਦਾ ਨਚੋੜ ਸਨ, ਹਜ਼ਾਰ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਸਿੰਜਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਕੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਿਲ ਉਤੇ ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਘਟ ਅਸਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਲੋਰੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਕੁਛੜ ਚੁਕ ਕੇ ਪਾਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਪੇੜਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਅਤੇ ਖਰੇ ਸੌਦੇ ਕਰਦਿਆਂ ਸਲਾਹਿਆ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਆ ਸੀ? ਜੇ ਉਹ 'ਨਾਨਕ' ਸਨ ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ 'ਨਾਨਕੀ' ਨਹੀਂ ਸੀ? ਕੀ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੀਵੀ ਖ਼ਦੀਜਾ ਦਾ ਅਸਰ ਘਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਣ-ਆਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਝ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਯਕੀਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਦਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ? ਜਦ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਰੱਬ ਵਲੋਂ ਬਾਣੀ ਉਤਰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਥਕ ਕੇ ਇੰਨੇ ਨਿਸਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦੇ ਕੇ ਮੁੜ ਅਸਲੀ ਹਾਲਤ ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੀ ਖ਼ਦੀਜਾ ਹੀ ਸੀ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਆਪਣੇ ਪੱਟਾਂ ਉਤੇ ਰਖ ਕੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸਭ ਥਕੇਵੇਂ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਕਾਰਲਾਈਲ ਆਪਣੀ ਤੀਵੀਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇੰਨਾ ਕ੍ਰਿਝੂ ਤੇ ਸੜੂ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਪੜ੍ਹਦਾ ਜਾਂ ਲਿਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਵਖ ਬਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਆਏ ਗਏ ਨੂੰ ਤ੍ਰਾਂਹਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਜਦ ਕਦੀ ਉਹ ਹੀਆ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਅੰਦਰ ਝਾਕਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਖਿਝ ਕੇ ਖਾਣ ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤ੍ਰਾਹ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੰਦਾ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ 'ਚੁੱਪ' ਦੇ ਮਜ਼ਮੂਨ ਉਤੇ ਅਮੁੱਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਜਦ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਚੁਪ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਅਤੇ ਅਹਿਮਕ ਨਾਈ ਦੀ ਕੈਂਚੀ ਵਾਕਰ ਲੁਤਰ ਲੁਤਰ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ? ਉਸ ਦਾ ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਲੇਖ ਲਿਖ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਬਕ ਵਰਗੀ ਵਰ੍ਹਦੀ ਤਾੜਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਜੇ ਉਹ ਆਪ ਇਕ ਘਰ ਦੀ ਸੁਆਣੀ ਨੂੰ ਭੀ ਅਰਾਮ ਨਾ ਦੇ ਸਕਿਆ? ਅਜ ਕਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਦੁਰਾਚਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਣ ਘਰੋਗੀ ਵਸੋਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰੀ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੈ। ਘਰ ਘਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਹੋਟਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕੀ ਘਰ ਦੇ ਸਦਾਚਾਰੀ ਅਸਰ ਨੂੰ ਨਾ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ, ਬਾਲ ਬੱਚੇ ਤੇ ਤੀਵੀਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੀਵਣ ਬਿਤਾਣ ਦੀ ਥਾਂ ਕਲੱਬਾਂ ਤੇ ਹੋਟਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਘਰੋਗੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ, ਉਹ ਬਿਰਾਦਰੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ਰਾਫ਼ਤ, ਅਤੇ ਉਹ ਮਿਠਤ ਤੇ ਨਿਮ੍ਰਤਾ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਘਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕੇਵਲ ਘਰੋਗੀ ਆਚਰਣ ਤੋਂ ਹੀ ਉਪਜਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰੀ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਇਤਨੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਤਨੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ੂਕੇ ਬਾਂਕੇ ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾਣ ਜੋਗਾ ਬਣਾ ਦੇਵੇ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਘਟ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਦਾ ਮਾਲਕ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਦਿਮਾਗੀ, ਸਦਾਚਾਰਕ ਜਾਂ ਆਤਮਕ ਉਨਤੀ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਖੇਡਾਂ, ਪੁਸਤਕਾਂ, ਸਵਾਦੀ ਤਮਾਸ਼ੇ ਜਾਂ ਧਾਰਮਕ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਸਮਿਆਨ ਵਧਾਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ। ਮੁੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਬਾਬਤ ਭੀ ਸ਼ਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਕੋਰੇ ਜਹੇ ਗ਼ੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਕਈ ਵੇਰ ਸਦਾਚਾਰ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਟੱਪ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਭੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਛਡ ਕੇ ਬੋਰਡਿੰਗਾਂ ਦੀ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮੁੰਡਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਮਰ ਦਾ ਚੋਖਾ ਹਿਸਾ ਮਾਂ, ਭੈਣ, ਭਰਾ ਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਤੋਂ ਵਖਰਾ ਰਹਿ ਕੇ ਬੋਰਡਿੰਗ ਵਿਚ ਕਟਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਚ ਘਰੋਗੀ ਗੁਣ (ਲੱਜਾ, ਹਮਦਰਦੀ, ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਆਦਿ) ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ। ਚਾਚੀ ਮਰ ਜਾਏ, ਤਾਂ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਪਾਸ ਜਾ ਕੇ ਪਰਚਾਉਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ ਕਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, “ਕਾਕਾ ਚਾਚੀ ਲਈ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਨ ਆਇਆ ਹੈ।"ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਕੋਰਾ ਅਤੇ ਘਰੋਗੀ ਪਿਆਰਾਂ ਤੋਂ ਭੁਖਾ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਮੁੰਡਾ ਜਦ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਖਾਂ ਜਾਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਰੂਦ ਮਚਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲੀ ਧਾਰਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਘਰ ਦੀ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਵਿਚ ਰਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਘਰਾਂ ਵਲ ਘਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧਾਰਮਕ ਰਹਿਣੀ ਭੀ ਇਕ ਲੋਕਾਚਾਰ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਧਰਮ ਘਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੋਕੀ ਧਰਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਬਸ ਇਸੇ ਨੂੰ ਸਮਝੀ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਦਿਨ-ਦਿਹਾਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋ ਕੇ ਪਾਠ ਲੈਕਚਰ ਜਾਂ ਅਰਦਾਸ ਨੂੰ ਸੁਣ ਛਡਣਾ। ਘਰ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਬਚਿਆਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਘਟ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਧਾਰਮਕ ਰੁਚੀ ਕੇਵਲ ਉਸੇ ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਕੋਈ ਧਾਰਮਕ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਦਾ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕੀਂ ਘਰੋਗੀ ਜੀਵਣ ਛਡ ਕੇ ਸਾਧ ਸੰਤ ਬਣ ਕੇ ਧਰਮ ਕਮਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਕੰਮ ਉਤਨਾ ਹੀ ਔਖਾ ਹੈ ਜਿਤਨਾ ਕਿ ਉਸ ਕਿਸਾਨ ਲਈ ਜੋ ਜ਼ਿਮੀਂ ਨੂੰ ਛਡ ਕੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਬੀ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੇ। ਵਡੇ ਵਡੇ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖ ਅਖਵਾਣ ਵਾਲੇ ਜੋ ਗ੍ਰਿਹਸਤ ਤੋਂ ਕੰਨੀ ਕਤਰਾਂਦੇ ਸਨ, ਧਾਰਮਕ ਜਾਂ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਔਕੜ ਪੈਣ ਤੇ ਝਟ ਡਿਗ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, (ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਹੋਇਆ?)। ਤੁਸੀਂ ਕਈਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਓਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਜਤੀ ਰਹੇ, ਪਰ ਜਦ ਕਿਸੇ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉਤੇ ਕਾਬੂ ਨਾ ਰਖ ਸਕੇ। ਕਈ ਤਾਂ ਇਸੇ ਡਰ ਤੋਂ ਕਿ ਕਿਧਰੇ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਵਸ ਨਾ ਜਾਵੀਏ, ਜੰਮਦਿਆਂ ਹੀ ਕਰਮੰਡਲ ਚੁਕ ਕੇ ਬਨਬਾਸ ਕਰਨ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅੰਤ ਇਹੋ ਜਹਿਆਂ ਨੂੰ ਭੀ ਠੀਕ ਰਸਤਾ ਲਭਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਗ੍ਰਿਸਤੀ ਰਾਜੇ ਜਨਕ ਵਰਗਿਆਂ ਤੋਂ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਿਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਘਰੋਗੀ ਜੀਵਣ ਉਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਦਾਚਾਰ ਬਣਦਾ ਹੀ ਘਰੋਗੀ ਜੀਵਣ ਤੋਂ ਹੈ। ਧੀਆਂ ਪੁਤਰ ਇਸਤਰੀ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਇਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹਰੀ ਨੇ ਆਪ ਸਾਡੇ ਆਚਰਣ ਢਾਲਣ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਸਾਂਚੇ ਬਣਾਏ ਹਨ: "ਮਾਈ ਬਾਪ ਪੁਤ੍ਰ ਸਭਿ ਹਰਿ ਕੇ ਕੀਏ। ਸਭਨਾ ਕਉ ਸਨਬੰਧੁ ਹਰਿ ਕਰਿ ਦੀਏ।'(ਗੂਜਰੀ ਮ: ੪) ਜਿਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ ਨਿਤ ਨਿਤ ਬਦ-ਦਿਆਨਤੀ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਿਖਣਾ ਹੋਇਆ? ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਪਿਤਾ, ਮਾਤਾ, ਭਰਾ, ਭੈਣ, ਪੁਤਰ, ਧੀ ਬਣ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਕੜਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਗੁਣ, ਪਿਤਾ-ਪੁਣਾ, ਪੁਤਰ-ਪੁਣਾ ਆਦਿ ਕਿਵੇਂ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਪਿਆਰ, ਹਮਦਰਦੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਗੁਣ ਕਦੀ ਭੀ ਨਹੀਂ ਸਿਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਜਦ ਤਕ ਕਿ ਮਨੁਖ ਘਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਉੱਦਮ ਤੇ ਲਿਆਕਤ ਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰੇ। ਘਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ ਦਾ ਪਿਆਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਓਹੀ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਅਤਿਆਚਾਰ ਹੁੰਦੇ ਨਹੀਂ ਸਹਾਰ ਸਕਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ, ਟਬਰਾਂ ਨੂੰ, ਵਹੁਟੀ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਉਤਨਾ ਹੀ ਪਿਆਰਾ ਹੈ ਜਿਤਨਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਡਿਆਲੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੱਚਾ ਕੋਠਾ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਬੰਦੇ ਪਿਆਰੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ, ਜਦ ਮੈਂ ਰਾਵਲ ਪਿੰਡੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸਾਂ ਤਾਂ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਐਤਵਾਰ ਕਟਣ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸਾਂ। ਜਦ ਮੈਂ 'ਚੀਰ ਪੜਾਂ' ਤੋਂ ਲੰਘ ਕੇ 'ਤ੍ਰਪਿਆਂ' ਕੋਲ ਪੁਜਦਾ ਸਾਂ, ਜਿਥੋਂ ਇਕ ਟਿੱਬੇ ਦੇ ਓਹਲੇ ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਵਸਦਾ ਦਿਸਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਝਾਕੀ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਟਿੱਬੇ ਕੋਲ ਠਹਿਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਲ ਝਾਕਣ ਦਾ ਹੀਆ ਕਰਦਾ ਸਾਂ। ਮੁੜਦੀ ਵੇਰ ਭੀ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੜ ਮੁੜ ਦੇਖਦਾ ਸਾਂ। ਕਈ ਵੇਰੀ ਉਸ ਦੇ ਓਹਲੇ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਕਦਮ ਪਿੱਛੇ ਪਰਤ ਕੇ ਮੁੜ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਜਾਂਦਾ ਸਾਂ। ਪਿੰਡ ਕਿੱਡਾ ਪਿਆਰਾ ਹੈ! ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਮੇਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਹੋਰ ਭੀ ਪਿਆਰੇ ਹਨ।

• ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ : ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ
• ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਆਂ

• Andhra Pradesh
• Chhattisgarh
• West Bengal
• Madhya Pradesh
• Maharashtra
• Jammu & Kashmir
• NCERT Books 2022-23
• NCERT Solutions
• NCERT Notes
• NCERT Exemplar Books
• NCERT Exemplar Solution
• States UT Book
• School Kits & Lab Manual
• NCERT Books 2021-22
• NCERT Books 2020-21
• NCERT Book 2019-2020
• NCERT Book 2015-2016
• RD Sharma Solution
• TS Grewal Solution
• DK Goel Solution
• TR Jain Solution
• Selina Solution
• Frank Solution
• ML Aggarwal Solution
• Lakhmir Singh and Manjit Kaur Solution
• I.E.Irodov solutions
• ICSE - Goyal Brothers Park
• ICSE - Dorothy M. Noronhe
• Sandeep Garg Textbook Solution
• Micheal Vaz Solution
• S.S. Krotov Solution
• Evergreen Science
• KC Sinha Solution
• ICSE - ISC Jayanti Sengupta, Oxford
• ICSE Focus on History
• ICSE GeoGraphy Voyage
• ICSE Hindi Solution
• ICSE Treasure Trove Solution
• Thomas & Finney Solution
• SL Loney Solution
• SB Mathur Solution
• P Bahadur Solution
• Narendra Awasthi Solution
• MS Chauhan Solution
• LA Sena Solution
• Integral Calculus Amit Agarwal Solution
• IA Maron Solution
• Hall & Knight Solution
• Errorless Solution
• Pradeep's KL Gogia Solution
• OP Tandon Solutions
• Sample Papers
• Previous Year Question Paper
• Value Based Questions
• CBSE Syllabus
• CBSE MCQs PDF
• Assertion & Reason
• New Revision Notes
• Revision Notes
• HOTS Question
• Marks Wise Question
• Toppers Answer Sheets
• Exam Paper Aalysis
• Concept Map
• CBSE Text Book
• Additional Practice Questions
• Vocational Book
• CBSE - Concept
• KVS NCERT CBSE Worksheets
• Formula Class Wise
• Formula Chapter Wise
• JEE Crash Course
• JEE Previous Year Paper
• Important Info
• JEE Mock Test
• JEE Sample Papers
• SRM-JEEE Mock Test
• VITEEE Mock Test
• BITSAT Mock Test
• Manipal Engineering Mock Test
• AP EAMCET Previous Year Paper
• COMEDK Previous Year Paper
• GUJCET Previous Year Paper
• KCET Previous Year Paper
• KEAM Previous Year Paper
• Manipal Previous Year Paper
• MHT CET Previous Year Paper
• WBJEE Previous Year Paper
• AMU Previous Year Paper
• TS EAMCET Previous Year Paper
• SRM-JEEE Previous Year Paper
• VITEEE Previous Year Paper
• BITSAT Previous Year Paper
• UPSEE Previous Year Paper
• CGPET Previous Year Paper
• Crash Course
• Previous Year Paper
• NCERT Based Short Notes
• NCERT Based Tests
• NEET Sample Paper
• Previous Year Papers
• Quantitative Aptitude
• Numerical Aptitude Data Interpretation
• General Knowledge
• Mathematics
• Agriculture
• Accountancy
• Business Studies
• Political science
• Enviromental Studies
• Mass Media Communication
• Teaching Aptitude
• NAVODAYA VIDYALAYA
• SAINIK SCHOOL (AISSEE)
• Mechanical Engineering
• Electrical Engineering
• Electronics & Communication Engineering
• Civil Engineering
• Computer Science Engineering
• CBSE Board News
• Scholarship Olympiad
• School Admissions
• Entrance Exams
• All Board Updates
• Miscellaneous
• State Wise Books
• Engineering Exam

Punjab Board Class 10th Sahitya Mala Textbook

Free pdf download.

SHARING IS CARING If our Website helped you a little, then kindly spread our voice using Social Networks. Spread our word to your readers, friends, teachers, students & all those close ones who deserve to know what you know now.

Punjab Board Class 10 Sahitya Mala Textbooks

Punjab Board Class 10 Sahitya Mala Textbooks are one of the essential tools for students to excel in their examinations, especially board examinations. The board aims and encourages students to gather information from PSEB textbooks and imbibe into learning instead of rote learning methodologies. Punjab Board 10 Books are to be considered as the sole basis for examinations. However, for extra practice students can also reference to the PSEB Model Test paper 2020.

If you are searching for 10th class Sahitya Mala Text Book Punjabi Medium and Subject Medium then you are at the right place. Here you can find the 10th class Sahitya Mala book from Punjab Textbook Board. You can read it online or you can download PDF Format it for later. 10th Class Sahitya Mala Book Biology and English Medium of all chapters have been announced by Selfstudys. As we are already helping students over India by providing them with 10th class notes, results, date sheets and pairing schemes. Please also checkout other 10th class textbooks and 10th class text books by Selfstudys . 10th class students are searching online for 10th class books to prepare for exams in a smart way.

Punjab Board Class 10 Mathematics Book

Punjab Board Class 10 Mathematics Book is a science of numbers and operations. It finds it’s very useful in our day to day life. It not only is important from exam point of view but also in solving complex problems. The class 10 Maths textbooks give a easy way understanding of the topics and chapter wise, which is required to be known by a student to solve different variations of problems.

PSEB Board 10th Class Sahitya Mala Book 2021

PSEB is Responsible for Designing the Textbooks Course Curriculum for the PSEB Class 10 Students. The Organization aims to Provide Quality Education by Acquainting Students with good Study Material. For Students Convenience we have here compiled all the Study material that is being needed for the Punjab Board Class 10 Exam Preparation. So, go Through This Complete Web Page and Access the Study Material for free.

Significance of Punjab Board Class 10 Sahitya Mala Textbooks

Here, we stress how important the textbooks are for a PSEB class 10 student. Why is it so? See, from below:

• A good textbook conveys the matter in depth
• Explain even complex concepts in an easy to understand the language
• Data and facts are presented in an engaging and very interesting manner
• Give relevant examples on how to solve a problem properly or in a different manner

Further updated details and exhaustible link of study materials for Punjab Board class 10  textbooks is available at Selfstudys. Stay tuned to access the 10th Punjab board 2020 question paper as well.

• NCERT Solutions for Class 12 Maths
• NCERT Solutions for Class 10 Maths
• CBSE Syllabus 2023-24
• Social Media Channels
• Login Customize Your Notification Preferences

• Second click on the toggle icon

Provide prime members with unlimited access to all study materials in PDF format.

Allow prime members to attempt MCQ tests multiple times to enhance their learning and understanding.

Provide prime users with access to exclusive PDF study materials that are not available to regular users.

Punjabi Essays on Latest Issues, Current Issues, Current Topics for Class 10, Class 12 and Graduation Students.

Punjabi-Essay-on-current-issues

* 43   ਨਵੇ ਨਿਬੰਧ ਕ੍ਰਮਾੰਕ 224  ਤੋ ਕ੍ਰਮਾੰਕ  266   ਤਕ       

1. ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ

2. ਸਾਡੇ ਤਿਉਹਾਰ

3. ਕੌਮੀ ਏਕਤਾ

4. ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ

5. ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਲਾਭ ਤੇ ਹਾਨੀਆਂ

6. ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ

7. ਸਮਾਜ ਕਲਿਆਣ ਵਿਚ ਯੁਵਕਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ

8. ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ

10. ਪੁਸਤਕਾਲਿਆ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦੇ ਲਾਭ

11. ਮਹਿੰਗਾਈ

12. ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ

13. ਟੈਲੀਵੀਯਨ ਦੇ ਲਾਭ-ਹਾਨੀਆਂ

14. ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੀ ਅਬਾਦੀ

15. ਨਾਨਕ ਦੁਖੀਆ ਸਭੁ ਸੰਸਾਰ

16. ਮਨਿ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤੁ

17. ਹੱਥਾਂ ਬਾਝ ਕਰਾਰਿਆਂ, ਵੈਰੀ ਹੋਇ ਨਾ ਮਿੱਤ

18. ਸਚਹੁ ਉਰੈ ਸਭੁ ਕੋ ਉਪਰਿ ਸਚੁ ਆਚਾਰ

19. ਮਿਠਤ ਨੀਵੀਂ ਨਾਨਕਾ ਗੁਣ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਤਤੁ

20. ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਥਾਂ

21. ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ

23. ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ

24. ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ

25. ਕੰਪਿਉਟਰ ਦਾ ਯੁਗ

26. ਯੁਵਕਾਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਦੀ ਰੁਚੀ

27. ਕੇਬਲ ਟੀ ਵੀ ਵਰ ਜਾਂ ਸਰਾਪ

28. ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ

29. ਜੇ ਮੈਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਹੋਵਾਂ

30. ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ

31. ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ

32. ਇੰਟਰਨੈੱਟ

33. ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮਸਿਆ

34. ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ

35. ਔਰਤਾ ਵਿਚ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ

36. ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਨਕਲ ਦੀ ਸਮਸਿਆ

37. ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ

38. ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਲਲਕ

39. ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ

40. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ

41. ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ

42. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ

43. ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ

44. ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ

45. ਸਕੂਲ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ

46. ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠਾ ਮੇਲਾ

47. ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੀ ਰੇਲ ਦੁਰਘਟਨਾ

48. ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠਾ ਮੈਚ

49. ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ

50. ਮੇਰਾ ਮਿੱਤਰ

51. ਮੇਰਾ ਮਨ-ਭਾਉਂਦਾ ਅਧਿਆਪਕ

52. ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ

53. ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ

54. ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ

55. ਸਵੇਰ ਦੀ ਸੈਰ

56. ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ

57. ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

58. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਨਾਚ

59. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ – ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਹਿਰ

60. ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਲਾਭ

61. ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ

62. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ

63. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ

64. ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ

65. ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ

66. ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ

67. ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ

68. ਮੇਰਾ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਕਵੀ

69. ਮੇਰਾ ਮਨ-ਭਾਉਂਦਾ ਨਾਵਲਕਾਰ

70. ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ

71. ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ

73. ਦੁਸਹਿਰਾ

74. ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਅੱਖੀ ਡਿੱਠਾ ਮੇਲਾ

75. ਵਾਦੜੀਆਂ ਸਜਾਦੜੀਆਂ ਨਿੱਭਣ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ

76. ਮਨ ਜੀਤੇ ਜੱਗ ਜੀਤ

77. ਮਿਠਤੁ ਨੀਵੀ ਨਾਨਕਾ ਗੁਣ ਚੰਗਿਆਈਆ ਤਤੁ

78. ਨਸ਼ਾਬੰਦੀ

79. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਬਾਦੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ

80. ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ

81. ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ

82. ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ

83. ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਕਲ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ

84. ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ

85. ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ

86. ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੋਵਾਂ

87. ਜੇ ਮੈਂ ਕਰੋੜ ਪਤੀ ਹੁੰਦਾ

88. ਜੇ ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਹੋਵਾਂ

89. ਜੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਬਣ ਜਾਵਾਂ

90. ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ

91. ਸਿਨਮੇ ਦੇ ਲਾਭ ਤੇ ਹਾਨੀਆਂ

92. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਲਾਭ ਤੇ ਹਾਨਿਯਾ

93. ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਲਾਭ ਤੇ ਹਾਨਿਯਾ

94. ਕੇਬਲ ਟੀ. ਵੀ. ਦੇ ਲਾਭ ਤੇ ਹਾਨੀਆ

95. ਆਈਲਿਟਸ ਕੀ ਹੈ?

96. ਜੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਬੁੱਤ ਹੁੰਦਾ

97. ਪਹਾੜ ਦੀ ਸੈਰ

9 8. ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ) 

99. ਤਾਜ ਮਹੱਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ

100. ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੱਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ

101. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ

102. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ

103. ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਤੇ ਫੈਸ਼ਨ

105. ਸਾਂਝੀ ਵਿੱਦਿਆ

106. ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਬੱਚਤ

107. ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ

108. ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ

109. ਸੱਚੀ ਮਿੱਤਰਤਾ

110. ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ

111. ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ

112. ਮੇਰੀ ਮਨਪਸੰਦ ਪੁਸਤਕ

113. ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਛਾਂ

114. ਮਿਲਵਰਤਨ

116. ਮਿੱਤਰਤਾ

117. ਅਰੋਗਤਾ

118. ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ

119. ਪਰੀਖਿਆ ਜਾਂ ਇਮਤਿਹਾਨ

120. ਪਰੀਖਿਆ ਤੋਂ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਪਹਿਲਾਂ

121. ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼

122. ਸਕੂਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸਭਾ

123. ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ

124. ਬੱਸ-ਅੱਡੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼

125. ਇੱਕ ਪੰਸਾਰੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼

126. ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨਾ

127. ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼

128. ਖ਼ਤਰਾ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ

129. ਸਵੈ-ਅਧਿਐਨ

131. ਖੁਸ਼ਾਮਦ

133. ਯਾਤਰਾ ਜਾਂ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਲਾਭ

134. ਚਾਹ ਦਾ ਖੋਖਾ

135. ਭਾਸ਼ਨ ਕਲਾ

138. ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨਾ ਆਦਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ

139. ਨਾਨਕ ਫਿਕੈ ਬੋਲੀਐ ਤਨੁ ਮਨੁ ਫਿਕਾ ਹੋਇ

140. ਆਪਣੇ ਹੱਥੀ ਆਪਣਾ ਆਪੇ ਹੀ ਕਾਜ ਸੁਆਰੀਐ

141. ਨਾਨਕ ਦੁਖੀਆ ਸਭ ਸੰਸਾਰ

142. ਮਨ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤੁ

143. ਸਚਹੁ ਉਰੈ ਸਭ ਕੋ ਓਪਰਿ ਸਚੁ ਆਚਾਰ

144. ਹੱਥਾਂ ਬਾਝ ਕਰਾਰਿਆ ਵੈਰੀ ਹੋਇ ਨਾ ਮਿੱਤ

145. ਸਿਠਤਿ ਨੀਵੀਂ ਨਾਨਕਾ ਗੁਣ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਤਤੁ

146. ਪੇਟ ਨਾ ਪਈਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਸੱਭੇ ਗੱਲਾਂ ਖੋਟੀਆਂ

147. ਇੱਕ ਚੁੱਪ ਸੌ ਸੁੱਖ

148. ਨਵਾਂ ਨੌਂ ਦਿਨ ਪੁਰਾਣਾ ਸੌ ਦਿਨ

149. ਸਾਂਝ ਕਰੀਜੈ ਗੁਣਹ ਕੇਰੀ

150. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ

151. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ

152. ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ

153. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ

154. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ

155. ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ

156. ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ

157. ਪੰਡਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ

158. ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ

159. ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ

160. ਡਾ. ਅਬਦੁੱਲ ਕਲਾਮ

161. ਮੇਰਾ ਮਨਭਾਉਂਦਾ ਕਵੀ -ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ

162. ਮਨਭਾਉਂਦਾ ਲੇਖਕ : ਨਾਵਲਕਾਰ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ

163. ਦੁਸਹਿਰਾ

164. ਵਿਸਾਖੀ

165. ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ

166. ਕਿਸੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ

167. ਪਹਾੜ ਦੀ ਸੈਰ

168. ਭਰੂਣ-ਹੱਤਿਆ

169. ਏਡਜ਼ : ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ

170. ਨੈਤਿਕਤਾ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀ ਗਿਰਾਵਟ

171. ਦੇਸ-ਪਿਆਰ

172. ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ

173. ਸਾਡੀਆਂ ਸਮਾਜਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ

174. ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ

175. ਵਧਦੀ ਅਬਾਦੀ : ਇਕ ਵਿਕਰਾਲ ਸਮੱਸਿਆ

176. ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ

177. ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ

178. ਨਸ਼ਾਬੰਦੀ

179. ਅਨਪੜਤਾ ਦੀ ਸਮਸਿਆਵਾਂ

180. ਮੰਗਣਾ : ਇਕ ਲਾਹਨਤ

181. ਦਾਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ

182. ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼

183. ਹਰਿਆਵਲ ਲਹਿਰ : ਲੋੜ ਤੇ ਸਾਰਥਕਤਾ

184. ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਲਾਭ

185. ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਤੇ ਸੰਭਾਲ

186. ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਫੈਸ਼ਨ

187. ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਤੇ ਲਾਭ ਤੇ ਹਾਨਿਯਾ

188. ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਾਭ

189. ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਥਾਂ

190. ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ

191. ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ

192. ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ

193. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ

194. ਸਕੂਲ ਦਾ ਇਨਾਮ-ਵੰਡ ਸਮਾਰੋਹ

195. ਵਿਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣਾ : ਫ਼ਏਦੇ ਜਾ ਨੁਕਸਾਨ

196. ਟੁੱਟਦੇ ਸਮਾਜਕ ਰਿਸ਼ਤੇ

197. ਮਿਠਤੁ ਨੀਵੀ ਨਾਨਕਾ ਗੁਣ ਚੰਗਿਆਈਆ ਤਤੁ

198. ਮਨਿ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤਲਾਲ

199. ਨਾਵਣ ਚਲੇ ਤੀਰਥੀ ਮਨ ਖੋਟੇ ਤਨ ਚੋਰ

200. ਵਾਦੜੀਆਂ ਸਜਾਦੜੀਆਂ ਨਿਭਣ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ

201. ਕਿਰਤ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ

202. ਸੰਗਤ ਦੀ ਰੰਗਤ

203. ਵਿਹਲਾ ਮਨ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਾ ਘਰ

204. ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ

205. ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ

206. ਜੇ ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ ?

207. ਜੇ ਮੈਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਹੁੰਦਾ ?

208. ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼

209. ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ

210. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ

211. ਸਮਾਚਾਰ ਪੱਤਰ

212. ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਧਨ

213. ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

214. ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ

215. ਕੇਬਲ ਟੀ.ਵੀ.– ਵਰ ਜਾਂ ਸਰਾਪ

216. ਮੈਟਰੋ ਰੇਲ

217. ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ

218. ਵਿਗਿਆਪਨ

219. ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ

220. ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮਸਿਆ

221. ਕੁਦਰਤੀ ਕਰੋਪੀਆਂ

222. ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵਧ ਰਹੀ ਮਹਿੰਗਾਈ

223. ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ

224. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ

225. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ

226. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ

227. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ

228. ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ

229. ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ

230. ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ

231. ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ

232. ਰਾਸ਼ਟਰਪਿਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ

233. ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ

234. ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ

235. ਸ੍ਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ

236. ਸ੍ਰੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ

237. ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ

238. ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ

239. ਛੱਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਮਰਾਠਾ

240. ਸਹਿ-ਸਿੱਖਿਆ

241. ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਦੋਸ਼

242. ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਥਾਂ

243. ਹੋਸਟਲ ਦਾ ਜੀਵਨ

244. 10+2+3 ਵਿੱਦਿਅਕ ਪ੍ਰਬੰਧ 10+2+3

245. ਬਾਲਗ ਵਿੱਦਿਆ

246. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਜਾਂ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ

247. ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਲਾਭ

248. ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ

249. ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ

250. ਸਿਨਮਾ ਦੇ ਲਾਭ ਅਤੇ ਹਾਨੀਆਂ

251. ਜੰਗ ਦੀਆਂ ਹਾਨੀਆਂ ਤੇ ਲਾਭ

252. ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ

253. ਵਾਦੜੀਆਂ ਸਜਾਦੜੀਆਂ ਨਿੱਭਣ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ

254. ਮਨ ਜੀਤੇ ਜੱਗ ਜੀਤ

255. ਮਿਠਤੁ ਨੀਵੀਂ ਨਾਨਕਾ ਗੁਣ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਤੱਤ

256. ਗੁਲਾਮ ਸੁਫਨੇ ਸੁੱਖ ਨਾਹੀ

257. ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹੋਵਾਂ

258. ਜੇ ਮੈਂ ਕਰੋੜਪਤੀ ਹੁੰਦਾ

259. ਜੇ ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਾ

260. ਜੇ ਮੈਂ ਇਕ ਪੰਛੀ ਹੁੰਦਾ

261. ਜੇ ਮੈਂ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਹੁੰਦਾ

262. ਜੇ ਮੈਂ ਇਕ ਬੁੱਤ ਹੁੰਦਾ

263. ਜੇ ਮੈਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਹੁੰਦਾ

264. ਮੇਰਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ-ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ

265. ਮੇਰੇ ਸ਼ੌਕ

266. ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਕ ਮਨੋਰੰਜਕ ਘਟਨਾ

• Privacy Policy

Hindi Gatha

Hindi Essays, English Essays, Hindi Articles, Hindi Jokes, Hindi News, Hindi Nibandh, Hindi Letter Writing, Hindi Quotes, Hindi Biographies

• हिंदी निबंध
• English Essays
• व्रत और कथाएं
• संस्कृत निबंध
• रोचक तथ्य
• जीवनियां
• हिंदी भाषण
• मराठी निबंध
• हिंदी पत्र

Punjabi Essay on "Vatavaran Di Sambhal", "ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ" Complete Punjabi Paragraph, Lekh, Speech for Students of Class 6, 7, 8, 9, 10.

ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ , vatavaran di sambhal .

Posted by: Hindi Gatha

Post a comment, hindi gatha.com हिंदी गाथा.

यहाँ पर खोंजे

श्रेणियां.

हिंदी गाथा

हिंदी निबंध | हिंदी अनुछेद | हिंदी पत्र लेखन | हिंदी साहित्य | हिंदी भाषण | हिंदी समाचार | हिंदी व्याकरण | हिंदी चुट्कुले | हिंदी जीवनियाँ | हिंदी कवितायेँ | हिंदी भाषण | हिंदी लेख | रोचक तथ्य |

महत्वपूर्ण लिंक्स

• About - Hindi Gatha
• Hindi Essays
• हिन्दी पत्र
• English Essay
• सामाजिक मुद्दों पर निबंध

संपादक संदेश

हिन्दी गाथा एप इंस्टॉल करें.

यहाँ खोजें

Menu footer widget.

Sabhyachar / ਸਭਿਆਚਾਰ

The Site of Cultures

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ – Punjabi Culture

ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ (Punjab and Punjabi)

‘ਪੰਜਾਬੀ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਵੀ। ਇਹ ਨਾਮ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ‘ਪੰਜ’, (ਪੰਜ) ਅਤੇ ‘ਅਬ’ (ਪਾਣੀ) ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਪੰਜ ਆਬ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ: ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ। ਸਿੰਧ ਨਦੀ (ਇਸ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਦੀ), ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਜ ਹੋਰ ਨਦੀਆਂ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਿੰਧ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਘਾਟੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਹੋਰ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਜੇਹਲਮ ਨਦੀ, ਚਨਾਬ ਨਦੀ, ਰਾਵੀ ਨਦੀ, ਬਿਆਸ ਨਦੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਹਨ।

Contents (ਸਮੱਗਰੀ)

• ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ (Punjabi Culture)

ਪੰਜਾਬੀ ਚਰਿੱਤਰ ਦੇ ਗੁਣ (Characteristics of Punjabi)

ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀ (cultural transformation), ਸੁਹਾਗ (marriage song sung by female relatives of bride), ਘੋੜੀਆਂ (marriage song sung by female relatives of bridegroom), ਬਾਬਲ ਸਾਡਾ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ ਵੇ (sada chiryan da chamba ve).

• ਨਾ ਮੈਂ ਮੇਲਣੇ ਪੜ੍ਹੀ ਗੁਰਮੁਖੀ (ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ)

ਸੁੰਦਰ ਮੁੰਦਰੀਏ (Lohri Song)

ਵੇ ਪਿੱਪਲਾ ਤੂ ਆਪ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ (ਲੋਕ ਗੀਤ), ਦੇਈਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ ਉਸ ਘਰੇ ( ਸੁਹਾਗ ਗੀਤ), ਬੋਲੀਆਂ (boliyan), music (ਸੰਗੀਤ), dance (ਡਾਂਸ), weddings (ਵਿਆਹ), crafts (ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ), cuisine (ਪਕਵਾਨ), dress (ਪਹਿਰਾਵਾ), festivals (ਤਿਉਹਾਰ), ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕੀ ਹੈ (what is punjabi culture).

ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਲੋਕ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ।ਪਸੂ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ, ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਰਤਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਉਂਤਣ ਲਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਮਨ, ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਸਮੂਹਕ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ, ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਪਹਿਲੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਹਾਨ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਇਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਸਰੀਰਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਇਸਨੂੰ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਲਿਖਤ ਸਾਹਿਤ, ਰਸੋਈ, ਵਿਗਿਆਨ, ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ, ਸੈਨਿਕ ਯੁੱਧ, ਰਵਾਇਤਾਂ, ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅਸਲ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਅਣਦੇਖੀ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਦਰਅਸਲ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ, ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਾਲ ਘਰਾਂ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ, ਫਿਰਕਿਆਂ, ਰਿਸ਼ਤੇ, ਵਿਆਹ, ਰਿਵਾਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ, ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਨਮੂਨਿਆਂ, ਕਲਾਵਾਂ, ਪਹਿਰਾਵੇ, ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ, ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਉਸਾਰੂ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਧਨ ਬਣੀਆਂ ਹਨ।

History (ਇਤਿਹਾਸ)

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ: ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ.

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੀਮਾਵਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕਾ ਪੰਜਾਬ ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਸਤੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਸੰਪੂਰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਖੇਤਰ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਪੰਜਾਬ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਜੀਵਨ, ਢੰਗ, ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜਾਂ ਹਮਲਾਵਰ ਜੋ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘੇ ਸਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪੰਜਾਬ ਕੋਲ ਲੜਾਈਆਂ, ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਦੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਨਸਲਾਂ, ਜਾਤਾਂ, ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਕੇਂਦਰੀ ਪਹਿਲੂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਉਪਜਾ ਅਤੇ ਸਾਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ, ਗਰਮ ਅਤੇ ਨਮੀ ਵਾਲਾ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਕਿਰਪਾ ਨੇ ਇਸ ਸੁੰਦਰ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਨਿਵਾਸ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਜੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਾਤਾਰ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਖੇਤਰ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸਬੂਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਭਗ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਇਕ ਉੱਚ ਵਿਕਸਤ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਭਿਅਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਪਤ ਸਿੰਧ ਸਭਿਅਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਪਤ ਸਿੰਧ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨਮੂਨੇ ਮੁਇੰਜੋਦੜੋ, ਹੜੱਪਾ, ਸੰਘੋਲ ਅਤੇ olੋਲਬਾਹਾ ਵਿਖੇ ਖੁਦਾਈ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੜੱਪਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਲੀਆਂ, ਮਕਾਨਾਂ, ਇਸ਼ਨਾਨਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਤ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸਭਿਅਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲਗਭਗ 1500-3000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸਮੇਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਆਰੀਅਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪੰਜ + ਅਬ ਤੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਆਗਮਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਪੰਨੇਦ ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਕਸਤ ਮਹਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ। ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਇਥੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਨੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣ ‘ਅਸ਼ਟਧਿਆਈ’ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਟਕਸ਼ੀਲਾ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਦਿਅਕ ਕੇਂਦਰ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੜਾਅ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਮੁਸਲਿਮ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ 712 ਈ: ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਕਾਸਿਮ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੱਤ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਖਰ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸੀ। ਸੂਫੀਵਾਦ ਸਖ਼ਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰਾਹਤ ਲਿਆਇਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਖਾਣਾ, ਪਹਿਰਾਵਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਉੱਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।

ਮੱਧਕਾਲ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ।  ਇਸ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮਹੱਤਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਰਤ ਕਰਨ, ਨਾਮ ਜਪਣ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੇ ਸਰਬ ਕਾਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸਮਾਜੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਊਚ-ਨੀਚ ਆਦਿ ਦੇ ਭੇਦ-ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਾਨਵੀ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਇਕ ਅਨੌਖਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ, ਇਸ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਅਤੇ ਮੂਲ ਪਛਾਣ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ ਬਾਕੀ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸੀ ਦਬਦਬੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਜਨਤਾ ਦੀ ਵਿਕਸਤ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਇਆ ਜਿਸ ਦੇ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣੇ ਪਏ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਦਿਲਚਸਪ ਤੱਥ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ, ਵਿਸ਼ਵ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਉਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਲਾਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਜੋਂ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਜਿਸਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਉਲਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਾਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਲੀਹਾਂ ‘ਤੇ ਉਭਰ ਰਹੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਨਵੇਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪਹਿਲੂ ਉਭਰੇ। ਰੇਲ, ਮੇਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਵਿਲੱਖਣ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਉਤਰਾਅ-ਚੜਾਅ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪਹਿਲੂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ, ਚਰਿੱਤਰ, ਨੀਅਤ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਝਲਕਦੇ ਹਨ। ਉਪਜਾਉ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖਮਰੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਪਰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਰੁਝਾਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਛਾਣ-ਚਿੰਨ੍ਹ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਨਿਰੰਤਰ ਜੰਗਾਂ, ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਅਖਾੜੇ, ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਉੱਜੜਦੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਵੀ ਫੇਰ ਵੱਸਣ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਜੀਵਨ-ਤਾਂਘ ਨਾਲ ਓਤਪੋਤ ਹਨ।

ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਿਰਫ ਉਹ ਲੋਕ ਸਨ ਜੋ ਯੁੱਧ, ਮੌਤ ਜਾਂ ਲੁੱਟ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਲੜਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਹਿਲ-ਕਦਮੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਉਹ ਖੜੋਤ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਲੜੋ ਅਤੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਰ ਜਾਓ।

ਇਸ ਨਿਰੰਤਰ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਰੁਝਾਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਨੂੰਨ ਵਾਂਗ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਸਬਕ ਸਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰੰਤਰ ਬਾਹਰੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ ਨੇ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਟਿਕਾਓ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਜਿਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਰੁਝਾਨ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਬੋਲਣਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਭਾਸ਼ਣ ਉੱਚਾ, ਸੰਗੀਤ ਤਿੱਖਾ, ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਰੁਚੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਨਿਰੰਤਰ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮੂਹਕ ਅਵਚੇਤਨ ਦਾ ਅਨੌਖਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੀ ਸਰਗਰਮੀ, ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਨਾਇਕ ਜੋਗੀ, ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਹਨ। ਰਾਜਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਰਾਜਾ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਫਕੀਰ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਧਰਤੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਫਕੀਰ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਸੂਰਜ ਛੱਡਣ ਲਈ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਰਾਜਾ ਦਰਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੀਵਨ-ਤਿਆਗ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਇਹ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਦਿਆਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚਲੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਸਦਕਾ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ-ਕੇਂਦਰਤ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇਸੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਵਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਹੈ। 

‘ਖਾਧਾ ਪਿਤਾ ਲਾਹੇ ਦਾ’ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਇਸ ਜੀਵਨ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ, ਰਿਵਾਜ, ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰ ਚਿਤਰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਮੌਕੇ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਰਸਮਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ, ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਇਰਾਦੇ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਬਦਲਣ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਆਪਣੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿਣਗੀਆਂ, ਮੈਨੂੰ ਮਖਮਲੀ ਸਾਈਡ ਕਰਲਜ਼ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਓ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਸੁੱਖ ਸੁਣਾਉਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਧਨ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮਨ, ਪਰ ਸੰਸਾਰਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੇਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਸਾਧਾਰਣ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦਿਖਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਉੱਜਲਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅੰਸ਼ (Excerpt of Punjabi Culture)

ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀ ਦੇ ਘਰ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ‘ਸੁਹਾਗ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਲਾੜੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਹੋਣ ਦੇ ਮੂਡ, ਵਿਆਹ ਦੀ ਇੱਛਾ, ਇਕ ਸੋਹਣੇ ਲਾੜੇ ਅਤੇ ਇਕ ਵਧੀਆ ਘਰ ਦੀ ਲਾਲਸਾ, ਇਕ ਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਇਕ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ,  ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਉਦਰੇਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਅਤੇ ਸੁਪਨੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਲੜਕੀ ਦੇ ਪੇਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਿਸ਼ਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਨਿੱਘ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਤਣਾਉ ਹੈ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪਹਿਲੂ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਵਿਆਹ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਘਟਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਲੜਕੀ ਲਈ ਵਿਆਹ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਪੇਕੇ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਨਵੇਂ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਣ-ਅਣਜਾਣ ਮਾਹੌਲ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਸ-ਸਹੁਰੇ ਬਾਲਗ ਬਾਲਗ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇੱਛਾਵਾਂ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਸਮਾਜਿਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸੁਹਾਗ ਦੇ ਇਹ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਹੋਈ, ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਬਾਬਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਸੁਹਾਗ ਬਾਬਲ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸਦਾ ਕਾਰਨ ਦੋਵੇਂ ਜੱਸ ਅਤੇ ਪੁੰਨ ਹਨ। ਦੂਜੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ, ਮਾਸੀ ਅਤੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਇਹ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।

ਸੁਹਾਗ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ, ਬੇਟੀ ਲਈ, ਬਾਬਲ ਰਾਜਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਘਰ ਮਹਿਲ ਹੈ, ਬਾਹਰ ਬਾਗ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਚੰਦਨ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹਨ, ਤਲਾਬ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰਬਾ ਖਿੜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਬਲ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਵਰਗਾ ਹੈ,  ਉਹ ਧੀ ਵਿਆਹੁੰਦਾ ਜਾਣੋ ਨਿਵ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਟੀ ਦੇ ਪੇਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦਾ ਪਲ ਬਹੁਤ ਭਾਵੁਕ ਹੈ। ਤਦ ਉਸਦਾ ਬਾਬਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਛਮ-ਛਮ ਰੋਂਦੇ  ਹਨ। ਸੁਹਾਗ ਗਾਣੇ ਲੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਮਿਲ ਕੇ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਕੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਥੋੜਾ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦਾਅੜੀ, ਦੇਵੀਂ ਤੋਂ ਦੇਈਂ, ਨਿਵਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਮਿਆਂ।  ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਡੜੇ, (ਸਾਡੇ), ਬੇਟੜੀ (ਬੇਟੀ), ਵੱਡੜਾ (ਵੱਡਾ), ਬਾਹਲੜੇ (ਬਹੁਤੇ), ਡੱਬੜੇ (ਡੱਬੇ), ਹੁੰਦੜੀ (ਹੁੰਦੀ) ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੁਹਾਗ ਦੇ ਗੀਤ ਭਾਵ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖੋਂ ਸਰਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਹਰਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀਆਂ ਨਿਰਮਲ ਛੋਹਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਾਉਣ ਲਈ ਲੈਅ ਤੇ ਰਵਾਨੀ ਹੈ।

Read More about:- ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸੁਹਾਗ

ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਘੋੜੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘੋੜੀਆਂ ਦਾ ਲੋਕ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਦੀ ਮਾਂ, ਭੈਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਉਸਤਤਿ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਇਕ ਲੁਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਲਾਡ-ਪਿਆਰ ਦੱਸਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਸ਼ੁੱਭ ਕਾਮਨਾਵਾਂ।

ਘੋੜਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮੁੰਡਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘੋੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਤੋਹਫ਼ੇ ਕਿਵੇਂ ਵੰਡੇ ਗਏ ਸਨ ਆਦਿ ਦਾ ਵਰਣਨ ਆਮ ਹੈ। ਲੜਕੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਉੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘੋੜੀ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਸਤਰ, ਉਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਵੀ ਰੱਜ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਵੀ ਉੱਚਾ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਮੁੰਡਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਤਮ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਦੁਲਹਨ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘੋੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਵੇਰਵੇ ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਘੋੜੀ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਘੋੜੀ ਦੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਆਦਿ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੁਹਾਗ ਵਾਂਗ ਘੋੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਘੋੜੀ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰਸਮ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਘੋੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸਤਰੀਆਂ ਰਲ ਕੇ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਘਾਟੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਾਂਗ ਘੋੜੀਆਂ ਵੀ ਹਰ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੁਹਾਗ ਵਾਂਗ ਘੋੜੀਆਂ ਵੀ ਭਾਗ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖੋਂ ਸਰਲ ਹਨ। ਦੁਹਰਾ, ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਛੋਹਾਂ, ਲੈਅ, ਰਵਾਨੀ ਆਦਿ ਘੋੜੀਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਹਨ।

ਘੋੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸਤਰੀਆਂ ਰਲ ਕੇ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਵਾਕਾਂਸ਼ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵਾਧੇ ਘਾਟੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਘੋੜੀਆਂ ਵੀ ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੁਹਾਗ ਵਾਂਗ ਘੋੜੀਆਂ ਵੀ ਭਾਗ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖੋਂ ਸਰਲ ਹਨ। ਦੁਹਰਾ, ਕੁਦਰਤੀ ਛੂਹ, ਤਾਲ, ਪ੍ਰਵਾਹ, ਆਦਿ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ।

ਲੋਕ ਗੀਤ (Folk Songs)

ਲੋਕ ਗੀਤ ਲੋਕ-ਮਨ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਹਨ ਜੋ ਸੁਤ-ਸਿਧ ਲੋਕ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚੋਂ ਝਰਨੇ ਵਾਂਗ ਵਗਦੇ ਹਨ, ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਚਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦੀ ਅਣਵੰਡੇ ਕੀਮਤੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਕੰਮ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਦੀਆਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੀਆ ਛੱਲਾਂ ਲੈ-ਬੱਧ ਰੂਪ ਧਾਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।  ਉਹ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਏਕਤਾ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਮਨੁੱਖੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸੋਚ, ਸਾਂਝੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰਹਿਣੀ -ਬਹਿਣੀ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਜੀਵ ਚਿੱਤਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਝਲਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਇੰਨੇ ਨੇੜੇ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਮਝਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਾਨ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਲੋਕ ਗੀਤ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਨ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਬਹੁ ਰੰਗੀ ਅਤੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀ ਝਾਂਕੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਦੀ। ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਏਨੀ ਨੇੜਤਾ ਕਰਕੇ, ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਹਰ ਇਕ ਧਾਗਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿ liveਣ ਦਾ ​​ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਲੋਕ ਗਾਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਨਾ ਹੋਣ। ਲੋਕ ਗਾਣੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ, ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੌਤ, ਤਲਾਕ, ਮੌਸਮਾਂ, ਦਿਨ, ਰਿਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਰੰਭ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ‘ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਣ’ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਮੁ daysਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਨਾਚ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਵਰਗੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਤ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਵਜੋਂ, ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦੁੱਖਾਂ, ਮੁਸੀਬਤਾਂ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਾਧਨ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਜਨਤਕ ਤਜ਼ਰਬਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜਾਤੀ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਜਾਤੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਇਹ ਇਕ ਆਮ ਭੁਲੇਖਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਗੀਤ ‘ਜਨ ਸਮੂਹਿ’ ਜਾਂ ‘ਲੋਕ’ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਗੀਤ ਰਚਨਾ, ਲੋਕ ਸਮੂਹ ਨਹੀਂ ਰਚੀ ਜਾਂਦੀ, ਪਰ ਹਰ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰਚਨਾ ਹੈ। । ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਗੁਮਨਾਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰ-ਵਿਅਕਤੀਗਤ, ਸਮੂਹ ਜਾਂ ਨਸਲੀ ਭਾਵ, ਤਜ਼ਰਬੇ ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅਲੋਪ ਜਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਉਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। । ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲੋਕ ਗਾਣੇ ਦੇਖਣ ਯੋਗ ਹਨ।

Read More about:- ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ

ਬਾਬਲ ਸਾਡਾ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ ਵੇ, ਬਾਬਲ ਅਸਾਂ ਉਡ ਵੇ ਜਾਣਾ ਸਾਡੀ ਲੰਮੀ ਉਡਾਰੀ ਵੇ, ਬਾਬਲ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ ਜਾਣਾ,

ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਗਾਣਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਪਰ ਲੋਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਿੱਚ ਧੁਨਾਂ ਬੋਲਦਿਆਂ, ਇਸਦਾ ਕਲਾਕਾਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਅਗਿਆਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਣਾ। ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਸਾਦਗੀ, ਸਰਲਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਰੁਝਾਨ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਲੋਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਅਜੀਬ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ, ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਲੋਕ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹਨ।

ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਧਾਰ ਤੇ ਨਵੇਂ ਵੇਰਵੇ ਜਜ਼ਬ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਜੰਗਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਦੱਬੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵੇਂ ਹਰੇ ਹਰੇ ਟੁਕੜੇ, ਟਹਿਣੀਆਂ, ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਖਿੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਸਹਿਜ ਰਚਨਾ ਦੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ, ਪ੍ਰਚਾਰ, ਬਾਹਰੀ ਅਤਿਕਥਨੀ ਜਾਂ ਪਾਖੰਡ ਦੇ ਸਖਤ ਨਿਯਮਾਂ ਤੋਂ ਉਨੇ ਹੀ ਖੁੰਝੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿੰਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਸਧਾਰਣ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਣਜਾਣ, ਸਰਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭੁਲੇਖੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ:

ਨਾ ਮੈਂ ਮੇਲਣੇ ਪੜ੍ਹੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ( ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਬੋਲੀ )

ਨਾ ਮੈਂ ਮੇਲਣੇ ਪੜ੍ਹੀ ਗੁਰਮੁਖੀ, ਨਾ ਬੈਠੀ ਸਾਂ ਡੇਰੇ, ਨਿਤ ਨਵੀਆਂ ਮੈਂ ਜੋੜਾਂ ਬੋਲੀਆਂ, ਬਹਿ ਕੇ ਮੋਟੇ ਨੇ੍ਰੇ। ਗੀਤ ਅਗੰਮੀ ਨਿਕਲਣ ਅੰਦਰੋਂ, ਵੱਸ ਨਹੀ ਕੁਝ ਮੇਰੇ। ਮੇਲਣੇ ਨੱਚ ਲੈ ਨੀ, ਦੇ ਕੇ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਗੇੜੇ।

ਪਰ ਲੋਕਗੀਤ, ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਨਿਰਮਾਣ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਵਿਲੱਖਣ ਸਾਹਿਤਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕਤਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰੇ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਗੁੰਮ ਚੁੱਕੇ ਮੋਤੀ, ਆਪਣੀ ਸਾਧਾਰਣ ਕਲਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਸਦਕਾ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਿਆਰ, ਮਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ, ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪਰੀਖਿਆ, ਸਾਹਸੀ ਅਤੇ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨ ਰਹੇ ਹਨ। ਚਲਾ ਗਿਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਵਿਲੱਖਣ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮਾਝੇ, ਮਾਲਵਾ, ਦੁਆਬਾ, ਪੂਆਧ, ਪੋਥੇਹਰ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਬਹੁਤੇ ਗਾਣੇ ਸਥਾਨਕ ਨਾਮ, ਥਾਵਾਂ, ਵਰਣਨ, ਸੰਦਰਭ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਅੰਤਰਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਕੋ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਹਨ। ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇਕ ਸਰਬੋਤਮ ਰੂਪ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਮਾਲਵੇ ਦੀ, ਗੌਣ ਮਾਝੇ ਦਾ, ਢੋਲ ਬਾਰ ਦੇ, ਮਾਹੀਆ ਪੋਠੇਹਾਰ ਦਾ, ਬੋਲੀਆਂ ਪੁਆਧ ਦੀਆ, ਜਿੰਦੂਆ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦਾ, ਪਰ ਇੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਿੱਤਿਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਇਕਜੁੱਟ ਅਤੇ ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਅਣਵੰਡੇ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰ ਇਸ ਚਾਨਣ ਤੋਂ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਰਾਹੀਂ ਪਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ, ਸੁਆਣੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਪਰਾਈਆਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਜੋ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਸਾਡੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਮਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜੋ ਸਾਡੀ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੇ ਭਰੇ ਹਨ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਰਵਾਇਤੀ ਹਨ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਜਿਹੀ ਮਿਠਾਸ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਹੜੇ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਾਣੇ ਮਰਦਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਗਾਏ ਵੀ ਗਏ ਹਨ ਉਹਨਾ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਪਰੰਪਰਾ-ਪਾਲਕ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਨਾਲੋਂ ਨਿੱਜੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਤੇ ਮਰਦਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤੀ ਗੀਤਾਂ, ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖਾਂ, ਰਸਮਾਂ, ਪੂਜਾ, ਦਿਨ-ਦਿਹਾੜੇ, ਰੁੱਤਾਂ, ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਹਾਰ, ਪਿਆਰ ਦੇ ਗਾਣੇ, ਵਿਛੋੜਾ, ਜਨਮ, ਵਿਆਹ, ਮੌਤ, ਪੇਕਾ ਘਰ, ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ ਘਰ, ਮਾਲਾ, ਦਰੱਖਤ, ਪੰਛੀ, ਫਸਲਾਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਆਦਿ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪ: ਲੰਮੇ ਗਾਣ, ਸੁਹਾਗ, ਘੋੜੀਅਨ, ਸੀਤਨੀਅਨ, ਤਪਾ, ਬੋਲੀ, ਮਾਹੀਆ, ਅਲਾਹਣੀ, ਵਿਨ (ਕਿਰਨਾ), ਛੰਦ ਪਰਾਗਾ, ਪੱਤਲ, ਥੱਲ, ਕਿੱਕਲੀ, ਵਾਲ, ਲੱਲੀਆਂ, ਮੰਗਲ ਗਾਣੇ, ਆਦਿ ਅਸਲ ਵਿਚ, ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਚੌੜਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕ, ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਇਕ, ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਾ, ਸੰਸਕਾਰ (ਪੁੱਤਰ ਜਨਮ, ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ, ਤਾਰਗੀ, ਧਮਨ, ਨਾਮ, ਜਨੇu, ਸ਼ੇਵਿੰਗ, ਬੇਤਰਥਲ, ਵਿਆਹ, ਵਤਨ ਖੜਾ, ਸਹੇ ਬੰਧਨਾ, ਸੀਥਨੀ, ਸੁਹਾਗ, ਲਾਵਾ, ਬੇਦੀ, ਡੋਲੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) , ਖੱਟ, ਪਾਣੀ ਵਰਣਾ, ਮੁਕਲਾਵਾ, ਵੈਨ, ਕਿਰਨ, ਵਰ੍ਹੇ-ਗੰਧ, ਵਰਿਨਾ) ਮੌਸਮ (ਬਸੰਤ, ਸਾਵੇ, ਟਿਯਾਨ, ਝੂਲ, ਪੀਘਨ, ਰੱਖੜੀ, ਸੰਗਰਾਂਦ, ਹੋਲੀ, ਵਿਸਾਖੀ) ਜਾਗੋ, ਅਹਾਰ ਦੇ ਗਾਣੇ (ਕਣਕ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ, ਕੋਹਲੂ ਚੱਲਣਾ, ਚੱਕੀ ਪੀਸਣਾ, ਚਰਖਾ ਕਤਾਉਣਾ, ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ ਆਦਿ)। ਲਵ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹੀਆ, ਟੱਪੇ, ਬੋਲੀਆਂ, ਜੀਦੁਨਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੱਤੀ, olaੋਲਾ, ਦੋਹਰਾ, ਕਾਫੀਆਣ, ਸੱਦਾ, ਝੋਕਣ, ਬਿਰਹਾਰੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੂਪਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਨੇ ਤੇਲੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਰੀ, ਧੋਬੀ, ਸਪੇਅਰ, ਨਾਥ, ਮੀਰਾਸੀ, ਭੰਡ, ਸਿਕਲੀਗੀਰ, ਗੁੱਜਰ, ਘੁਮਿਆਰ, ਸਾਂਸੀ, ਓਡ ਆਦਿ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਰਮੀਨੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਵਸੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਹੈ। ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ, ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਰਾਜਾ ਰਸਾਲੂ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜੱਗਾ ਜੱਟ, ਸੁੱਚਾ ਸੂਰਮਾ, ਜੀਵਣ ਮੌੜ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਉਹ ਪਹਿਲੂ ਅਵਚੇਤਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਨਾਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸਾਂਦਲ ਬਾਰ ਦੇ ਡੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਬਾਰੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਮਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ:

ਸੁੰਦਰ ਮੁੰਦਰੀਏ ਹੋ ਤੇਰਾ ਕੋਣ ਵਿਚਾਰਾ ਹੋ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵਾਲਾ ਹੋ ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਧੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋ ਸੇਰ ਸ਼ੱਕਰ ਆਈ ਹੋ ਕੁੜੀ ਦੇ ਬੋਝੇ ਪਾਈ ਹੋ ਕੁੜੀ ਦਾ ਲਾਲ ਪਟਾਕਾ ਹੋ ਕੁੜੀ ਦਾ ਸਾਲੂ ਪਾਟਾ ਹੋ ਸਾਲੂ ਕੌਣ ਸਮੇਟੇ ਹੋ ਚਾਚਾ ਗਾਲੀ ਦੇਸੇ ਹੋ ਚਾਚਾ ਚੂਰੀ ਕੁੱਟੀ ਹੋ ਜਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਲੁੱਟੀ ਹੋ ਜਿੰਮੀਦਾਰ ਸਦਾਏ ਹੋ ਗਿਣ ਮਿਣ ਪੱਲੇ ਪਾਏ ਹੋ।

ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ-ਗਾਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਰਾਜੇ ਰਸਾਲੂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੱਧਰੇ ‘ਛਵੀਆਂ’ ਦੇ ਕੁੰਢ ਮੁੜ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਜਿਉਣਾ ਮੌੜ ਵੱਢਿਆਂ ਨਹੀ ਜਾਂਦਾ, ਕਿੱਧਰੇ ਸੁੱਚਾ ਸੂਰਮਾ ਡਾਕੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ, ਕਿੱਧਰੇ ਜੱਗੇ ਜੱਟ ਦੇ ਮਰ ਜਾਣ ਤੇ ਮਣਾ ਮਣ ਰੇਤ ਭਿੱਜਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿੱਧਰੇ ਉਸਦੇ ਵਿਯੋਗ ਦਾ ਅਸਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਤੱਕ ਨੂੰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:

ਜਿਥੇ ਜੱਗਾ ਮਾਰਿਆ, ਉਥੇ ਰੋਣ ਤਿੱਤਰ ਤੇ ਮੋਰ,

ਮਹਿਲੀਂ ਰੋਦੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ, ਪਿਛਵਾੜੇ ਰੋਂਦੇ ਚੋਰ।

ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂਵਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਰਹੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਜੰਮੇ-ਜਾਇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਦੀ ਹੌਕੇ-ਹੇਰਵਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਰ ਉਚਾਰਦੀਆਂ ਹਨ:

ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਜੱਗੇ ਨੇ ਮਰ ਜਾਣਾ,

ਇੱਕ ਦੀ ਮੈਂ ਦੋ ਜਣਦੀ।

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰੀਤ-ਨਾਇਕਾਂ ਨਾਲ ਬੇਪਨਾਹ ਮੁੱਹਬਤ ਪਾਈ ਹੈ।  ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ, ਸਸੀ-ਪੁੰਨੂੰ, ਮਿਰਜ਼ਾ-ਸਾਹਿਬ, ਸੋਹਣੀ-ਮਾਹੀਵਾਲ ਆਦਿ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਥਾਣੀ ਲੰਘਕੇ ਹੀ ਸਾਡੀਆਂ ਕਿੱਸਾ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਆਖਰਕਾਰ, ਸਾਡੀ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਉਹ ਗੀਤ ਸਨ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੀਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸੂਰਮਿਆ ਅਤੇ ਆਸ਼ਕਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਤ ਤੱਕ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਚਿਆਰੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਕਦਾਰੀਆ ਦੀ ਸਹਿ-ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਬਹੁਪੱਖੀ ਝਲਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ, ਜਿਥੇ ਸਮੂਹਿਕ ਫਿਰਕੂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਗੈਰ-ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ:

ਵੇ ਪਿੱਪਲਾ ਤੂ ਆਪ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ ਪੱਤਿਆ ਨੇ ਛਹਿਬਰ ਲਾਈ, ਵੇ ਡਾਣਿਆ ਤੋਂ ਬਾਝ ਤੈਨੂੰ ਸਰਦਾ ਨਾਹੀ। ਪੱਤਿਆ ਨੇ ਛਹਿਬਰ ਲਾਈ। ਜੇ ਬਾਬਲ ਤੂ ਆਪ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ ਭਾਈਆ ਤੋ ਬਾਝ ਤੈਨੂੰ ਸਰਦਾ ਨਾਹੀਂ। ਜੇ ਬਾਬਲ ਤੂ ਆਪ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ ਚਾਚਿਆ ਤੋ ਬਾਝ ਤੈਨੂੰ ਸਰਦਾ ਨਾਹੀਂ। ਜੇ ਬਾਬਲ ਤੂ ਆਪ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ ਲਾਗੀਆ ਤੋ ਬਾਝ ਤੈਨੂੰ ਸਰਦਾ ਨਾਹੀਂ। ਵੇ ਬਾਬਲ ਤੂ ਆਪ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ ਪੱਤਿਆ ਤੋ ਬਾਝ ਤੈਨੂੰ ਸਰਦਾ ਨਾਹੀਂ।

ਇਸ ਲੋਕਗੀਤ ਵਿਚ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਟੁੱਟ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ, ਸਹਿਯੋਗੀ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕਿਰਸਾਣੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰ-ਘਰ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾ ਖਾਨਦਾਨ ਕਿਤਨਾ ਕੁ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੁਹਾਗ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ:

ਦੇਈਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ ਉਸ ਘਰੇ ਜਿੱਥੇ ਸੱਸ ਭਲੀ, ਸਹੁਰਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਵੇ। ਡਾਹ ਬਹਿੰਦੀ ਪੀੜ੍ਹਾ ਸਾਹਮਣੇ ਮੱਥੇ ਕਦੀ ਨਾ ਵੱਟ। ਬਾਬਲ ਤੇਰਾ ਪੁੰਨ ਹੋਵੇ, ਤੇਰਾ ਹੋਵੇ ਵੱਡੜਾ ਜੱਸ ਬਾਬਲਾ। ਦੇਵੀਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ ਉਸ ਘਰੇ ਜਿੱਥੇ ਸੱਸੂ ਦੇ ਬਾਹਲੜੇ ਪੁੱਤ, ਇੱਕ ਮੰਗੀਏ ਇੱਕ ਵਿਆਹਰੀਏ ਵੇ ਮੈਂ ਸ਼ਾਦੀਆ ਵੇਖਾਂ ਨਿੱਤ। ਦੇਈਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ ਉਸ ਘਰੇ ਜਿੱਥੇ ਬੂਰੀਆਂ ਹੋਵਣ ਸੱਠ, ਇੱਕ ਰਿੜਕਾ ਇੱਕ ਜਮਾਵਾਂ, ਵੇ ਮੇਰਾ ਚਾਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੱਥ। ਦੇਈਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ ਉਸ ਘਰੇ ਜਿੱਥੇ ਦਰਜ਼ੀ ਸੀਵੇ ਪੱਟ, ਇੱਕ ਪਾਵਾਂ ਇੱਕ ਟੱਗਣੇ ਵੇ ਮੇਰਾ ਸੰਦੂਖਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੱਥ। ਦੇਈਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ ਉਸ ਘਰੇ, ਜਿੱਥੇ ਘਾੜ ਘੜੇ ਸੁਨਿਆਰ, ਇੱਕ ਪਾਵਾਂ ਇੱਕ ਲਾਹਵਾਂ, ਵੇ ਮੇਰਾ ਵਿੱਚ ਪਟਾਰੀਆ ਹੱਥ।

ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗਾਣੇ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਲਾੜੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਧਿਆਨ ਘਰ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਲੋਕ-ਗੀਤ ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਵਨਾ ਜਿੱਥੇ ਸਰਦੇ-ਪੁੱਜਦੇ ਰੱਜੇ-ਪੁੱਜੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਉੱਥੇ ਸੱਸੂ ਦੇ ਬਾਹਲੜੇ ਪੁੱਤਾ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਲੋੜ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੱਚੀ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਰਚਨਾ ਕਿਸਾਨੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਨਾਲ ਰੰਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਡੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮਰਦ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ ਅਧੀਨਗੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਜੋ ਲੜਕੀ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਨਿਮਨ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਝਲਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ:

ਕੋਠਾ ਕਿਉਂ ਨਿਵਿਆਂ, ਧਰਮੀ ਕਿਉਂ ਨਿਵਿਆਂ

ਕੋਠਾ ਕਿਉਂ ਨਿਵਿਆਂ, ਧਰਮੀ ਕਿਉਂ ਨਿਵਿਆਂ, ਇਸ ਕੋਠੇ ਦੀ ਛੱਤ ਪੁਰਾਣੀ, ਕੋਠਾ ਧਰਮੀ ਤਾਂ ਨਿਵਿਆਂ। ਬਾਬਲ ਕਿਉਂ ਨਿਵਿਆਂ, ਧਰਮੀ ਕਿਉਂ ਨਿਵਿਆਂ, ਇਸ ਬਾਬਲ ਦੀ ਕੰਨਿਆ ਕੁਆਰੀ, ਬਾਬਲ ਧਰਮੀ ਤਾਂ ਨਿਵਿਆਂ।

ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀ ਦਾ ਬਾਬਲ ਚਾਹੇ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਵੱਡਾ ਸਰਦਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਕੁੜਮਾਚਾਰੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਿਵਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।  ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਧੀ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ-ਵੱਖਰੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਡੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਸਦਾ ਅਧੀਨਗੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਖੱਟੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬੜਾ ਨਿਮਣ ਤੇ ਨਿਗੁਣਾ ਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ।

ਜੇਠ ਹਾੜ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਵੇ ਚੰਨਾ (Folk songs)

ਜੇਠ ਹਾੜ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਵੇ ਚੰਨਾ, ਏਥੇ ਪੈਣ ਬਲਾਈਂ, ਵੇ ਲਾਲ ਦਮਾਂ ਦਿਆ ਲੋਭੀਆਂ, ਪ੍ਰਦੇਸ ਨਾ ਜਾਈਂ। ਮੈ ਕੱਤੂਗੀ ਨਿੱਕੜਾ, ਤੂੰ ਬਹਿ ਕੇ ਖਾਈਂ, ਨੀ ਲਾਜੋ ਨਾਰਾਂ ਦੀ ਖੱਟੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਰਕਤ ਨਾਹੀਂ, ਨੀ ਗੋਰੀਏ, ਮਰਦਾ ਦੀ ਖੱਟੀ, ਚੂੜੇ ਛਣਕਨ ਬਾਹੀਂ।

ਇਹ ਗੀਤ ਜਿਸ ਸਮਾਜਿਕ ਮਨੋਸਥਿਤੀ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦੀ ਖੱਟੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੌਂਗੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਬਰਕਤਾਂ ਮਰਦ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਮੰਨੀਆ ਗਈਆ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਿਸਾਨੀ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀਆਂ, ਤੁਰਕਾਂ, ਲੋੜਵੰਦਾਂ, ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਬੇਸਹਾਰਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਛੋਟੇ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸੀਆਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਕਿਸਾਨੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ  ਸਾਕਾਂ ਸਰੀਕੀਆਂ ਅਤੇ ਬਰਾਦਰੀਆਂ ਦੇ ਵਰਤ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੁਹਾਗਾਂ ਅਤੇ ਘੋੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕਿਆਂ, ਦਾਦਕਿਆਂ, ਪੇਕਿਆਂ, ਸਹੁਰਿਆਂ, ਚਾਚਿਆਂ, ਤਾਇਆਂ,ਮਾਮਿਆਂ, ਭੂਆ, ਫੁੱਫੜਾ, ਨਾਨੀਆਂ, ਨਾਨਿਆਂ, ਦਾਦੀ, ਦਾਦਿਆਂ, ਗੱਲ ਕੀ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰੂਪ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਾਕ ਅੰਗ, ਸਾਕ-ਸਰੀਕਿਆਂ, ਸ਼ਰੀਕੇ-ਬਰਾਦਰੀਆਂ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਵਿਚਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿੱਧਰੇ ਨਾਨਕਿਆਂ, ਦਾਦਕਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿੱਧਰੇ ਧਰਮੀ ਬਾਬਲ, ਚਾਚੇ, ਮਾਮੇ, ਵੀਰ, ਫੁੱਫੜ, ਬਾਬੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਲਈ ਵਰ ਟੋਲਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿੱਧਰੇ ਨਾਨਕੀਆਂ ਹੱਥੀਂ ਚੂੜੇ ਪਾ ਕੇ ਚੜੋ-ਚੜੰਦੀਆਂ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਮਾਮਾ ਆਪਣੀ ਭਾਣਜੀ ਨੂੰ ਖਾਰਿਉਂ ਉਤਾਰਦਾ ਵਿਭਿੰਨ ਰਸਮਾਂ ਨਿਭਾਉਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ:

ਹਰੇ ਨ੍ਹਾਈ ਹਰੇ ਧੋਈ, ਹਰੇ ਠੰਡਾ ਪਾਣੀਆਂ

ਹਰੇ ਨ੍ਹਾਈ ਹਰੇ ਧੋਈ, ਹਰੇ ਠੰਡਾ ਪਾਣੀਆਂ, ਦੇਸ ਮਾਮਾ ਵਹਿੜ ਵੱਛੀ, ਤੇਰਾ ਪੁੰਨ ਕਰਕੇ ਜਾਣੀਏ। ਅੱਗੇ ਤਾ ਦਿੰਦਾ ਸੈਂ ਅੱਜੀਂ ਪੱਜੀਂ, ਹੁਣ ਦਿਤੜਾ ਦਾਨ ਪਛਾਣੀਏ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਗੀਤਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਚਿਤਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਜਾਤਾਂ-ਜਮਾਂਤਾਂ ਵੰਡ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਸਾਣੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਜਜਮਾਨੀ-ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ:

ਰਾਜਾ ਤੇ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਣੀਏ, ਸੁਣ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਨੂੰ

ਰਾਜਾ ਤੇ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਣੀਏ, ਸੁਣ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਨੂੰ, ਸੁਣ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਨੂੰ ਗਾਗਾਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਕ੍ਹਿਨੂੰ ਦੇਈਏ। ਪਾਂਧੇ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਸਾਹਾ ਸੁਧਾਈਏ, ਸਾਹਾ ਸੁਧਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਈਏ। ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਜੰਮਣ, ਵੇ ਰਾਜਾ, ਨੂੰਹਾਂ ਦਾ ਆਵਣ, ਇੰਦਰ ਦੀ ਵਰਖਾ ਵੇ ਰਾਜਾ ਨਿੱਤ ਨਹੀਉਂ। ………………………।।   ਨਾਈ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਗੰਢਾਂ ਘਲਾਈਏ, ਗੰਢਾਂ ਘਲਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਈਏ। ………………………।।   ਲਲਾਰੀ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਚੀਰਾ ਰੰਗਾਇਏ, ਚੀਰਾ ਰੰਗਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਈਏ। ………………………।।   ਸੁਨਿਆਰੇ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਕੈਂਠਾਂ ਘੜਾਈਏ, ਕੈਂਠਾਂ ਘੜਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ। ………………………।।   ਮਾਲਣ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਸਿਹਰਾ ਗੁੰਦਾਈਏ, ਸਿਹਰਾ ਗੁੰਦਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਈਏ। ………………………।।   ਦਰਜੀ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਲੀੜੇ ਸਵਾਈਏ, ਲੀੜੇ ਸਵਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਈਏ। ………………………।।   ਮੋਚੀ ਦੇ ਜਾਈਏ ਵੇ ਰਾਜਾ, ਜੋੜਾ ਬਣਵਾਈਏ, ਜੋੜਾ ਬਣਵਾਈਏ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਤਾਂ ਉਨੂੰ ਦੇਇਏ।

ਇਹ ਲੋਕ ਗੀਤ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਇਕ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਜੱਟ ਕਿਰਸਾਣ ਜਜ਼ਮਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਲਗੀਆਂ ਦਾ ਝੂੰਮਰ ਹੈ। ਇਹ ਲਗੀਆਂ ਇੰਨੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਜਮਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਾਜਮਾਨ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਹੈ, ਲੇਗੀ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰਤ ਨਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਲਗ-ਜਾਜਮਾਨੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਿੱਘ, ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹੈ।

ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਇਹ ਲੋਕਗੀਤ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਤ ਤਕ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਇਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਜਾਓ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੰਮਦਾ, ਪਲਦਾ, ਨਿੰਮਦਾ, ਵਿਆਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਮਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸੰਸਕਾਰ-ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਸਮੁੱਚਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵਾਸਤਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦਾ, ਮੰਨਤਾਂ-ਮਨੌਤਾਂ ਮਨਾਉਂਦਾ, ਵਿਗਸਦਾ, ਮੌਲਦਾ, ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਾ ਤਾਂ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਇਸ ਉਪਜਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ ਧਰਮ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਥੇ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸੂਰਮਗ ਲੋਕ-ਨਾਇਕਾਂ, ਪਾਤਰਾਂ, ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਲੀਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ।

ਧਰਤੀ ਜੇਡ ਗਰੀਬ ਨਾ ਕੋਈ

ਧਰਤੀ ਜੇਡ ਗਰੀਬ ਨਾ ਕੋਈ, ਇੰਦਰ ਜੇਡ ਨਾ ਦਾਤਾ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਜੇਡ ਪੰਡਤ ਨਾ ਕੋਈ ਸੀਤਾ ਜੇਡ ਨਾ ਮਾਤਾ। ਲਛਮਣ ਜੇਡ ਜਤੀ ਨਾ ਕੋਈ, ਰਾਮ ਜੇਡ ਨਾ ਭਰਾਤਾ। ਸਰਵਣ ਜੇਡ ਪੁੱਤਰ ਨਾ ਕੋਈ, ਜਿਸ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਮ ਗਿਆਤਾ। ਨਾਨਕ ਜੇਡ ਭਗਤ ਨਾ ਕੋਈ, ਜਿਨ ਹਰ ਦਾ ਨਾਮ ਪਛਾਤਾ। ਦੁਨੀਆ ਮਾਣ ਕਰਦੀ, ਰੱਬ ਸਭਨਾਂ ਦਾ ਰਾਖਾ।

ਉਪਰੋਕਤ ਲੋਕ ਗੀਤ ਵਿਚ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਤੋਂ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਭਗਤਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਜਾਂ ਵਿਤਕਰੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ।

ਇਸ ਧਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਮਿਸਾਲਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ- ਜਿਵੇਂ ਪੂਰਨ ਦੀ ਲੋਕ-ਕਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਸਦਾਚਾਰ ਦੀਆਂ ਕਰੜੀਆਂ ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋ ਨਿਕਲ ਕੇ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ।  ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਲੂਣਾ ਦੇ ਲਵਾਏ ਸੋਹਣੇ ਬਾਗ ਤੇ ਨਵਾਬ ਸੇਜਾਂ ਉਸਦੇ ਜਤ-ਸਤ ਤੋਂ ਡੁਲਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਬੇਪਨਾਹ ਹੁਸਨ ਥਿੜਕਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਵੇ ਮੈਂ ਬਾਗ ਲਵਾਇਆ ਸੁਹਣਾ

ਵੇ ਮੈਂ ਬਾਗ ਲਵਾਇਆ ਸੁਹਣਾ, ਵੇ ਤੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਪੱਜ ਆ ਮੇਰਿਆ ਗੋਰਖ ਨਾਥਾ ਪੂਰਨਾ। ਨੀਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਬਾਗੀਂ ਨਾ ਆਵਾਂ ਤੂੰ ਤਾਂ ਲੱਗੇਂ ਧਰਮ-ਦੀ ਮਾਂ, ਮੇਰੀਏ ਅਕਲਾਂ ਸਮਝ ਸਿਆਣੀਏ। ਵੇ ਮੈਂ ਨਾ ਜੰਮਿਆ ਨਾ ਪਾਲਿਆ ਮੈਂ ਕਿਸ ਬਿੱਧ ਦੀ ਮਾਂ ? ਮੇਰਿਆ ਗੋਰਖ ਨਾਥਾ ਪੂਰਨਾ। ਨੀ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਦੀ ਇਸਤਰੀ, ਇਸ ਬਿਧ ਧਰਮ-ਦੀ ਮਾਂ ਮੇਰੀਏ ਅਕਲਾਂ ਸਮਝ ਸਿਆਣੀਏ।

ਇਸ ਲੋਕ ਗੀਤ ਦਾ ਅਸਲ ਟਕਰਾਅ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। ਲੁਨਾ ਦੀ ਹਰ ਦਲੀਲ ਦਾ ਦਾ ਪੂਰਨ ਪਾਸ ਜਵਾਬ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਕੋਈ ਵੀ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਬਿਨਾਂ ਪੂਰਨ ਸਬੂਤ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਚੱਲੇ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਬਹਾਦਰੀ, ਧਰਮ ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ, ਪੰਜਾਬੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਪੌੜੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਪਏਗਾ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਅਸਲ ਮਾਪਦੰਡ ਸੰਪੂਰਨ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਮਾਰਗ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਬਾਰੇ ਰਚਿਤ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਸ਼ਰਮ, ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਡੇਰਾ ਭਾਗ ਬੋਲੀਆਂ, ਟੱਪੇ, ਮਾਹੀਆ, ਸਿੱਠਣੀਆਂ, ਛੰਦ ਪਰਾਗੇ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਿੱਕੀਆ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਗੀਤ-ਬਣਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰਿਆਂ ਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ‘ਗੁਭ-ਗੁਭਾਟ ‘ ਕੱਢਕੇ ਆਪਣੀਆ ਕਸਕਾਂ, ਹੌਕੇਂ-ਹਾਵਿਆਂ, ਹੇਰਵਿਆਂ ਵਿਛੋੜੇ, ਤਲਖੀਆਂ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਿਆਦਤੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਪੀੜਾ ਨੂੰ ਮੱਠਿਆ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸਨੇ ਸੋਗਾਂ, ਚੀਕਾਂ, ਉਦਾਸੀਆਂ, ਉਦਾਸੀਆਂ, ਸਾਹ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਨਬਰੀ ਦਾ ਸੁਰ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ਬਾਬਲ ਦੁਆਰਾ ਸਹੇੜੇ ਮਧਰੇ ਤੇ ਕਾਲੇ ਵਰ ਦਾ ਦਰਦ ਹੈ।  ਕਿੱਧਰੇ ਸੱਸ ਦੀਆ ਗਾਲਾਂ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਸਹੁਰੇ, ਜੇਠ ਦੀਆਂ ਘੂਰਾਂ ਹਨ, ਕਿਧਰੇ ਪਰਦੇਸ ਗਏ ਮਾਹੀ ਦੇ ਹੌਕੇਂ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਅੱਲੜ ਪਤੀ ਦੀਆਂ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਧਰੇ ਦਰਾਣੀਆਂ-ਜਠਾਣੀਆਂ ਤੇ ਨਣਦਾਂ ਦੇ ਸਰੀਕੇ ਹਨ:

ਰੱਤੀ ਰੱਤੀ ਡੱਬੀ ਵਿੱਚ ਸੀਟੀਆਂ ਵੇ ਲਾਲ

ਰੱਤੀ ਰੱਤੀ ਡੱਬੀ ਵਿੱਚ ਸੀਟੀਆਂ ਵੇ ਲਾਲ, ਤੇਰੀ ਭੈਣ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਵੇ ਲਾਲ। ਤੇਰੀ ਭੈਣ ਲੜੇ, ਨਾ ਲੜਨਾਂ ਵੇ ਲਾਲ, ਅਸੀਂ ਸਿਰ ਚਰਨਾ ਤੇ ਧਰਨਾ ਵੇ ਲਾਲ। ………………………।

( ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਮਾਂ, ਦਰਾਣੀਆਂ, ਜਠਾਣੀਆਂ ਸੰਬੰਧੀ )

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਆਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਹੁਗਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੰਗਲੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਇਥੇ ਅਤੇ ਉਥੇ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਚਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਹਲਾਂ ਲਾਗੇ ਲਿਜਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਮਾਂਵਾਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਚੀਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ,  ਕਿਧਰੇ ਦਿਓਰ ਭਰਜਾਈਆਂ ਦੇ ਝੇੜੇ ਹਨ, ਕਿੱਧਰੇ ਹੱਥ ਪੂਣੀਆਂ ਢਾਂਕ ਤੇ ਚਰਖਾ ਹੈ, ਕਿੱਧਰੇ ਨਾਇਣ ਮੀਢੀਆਂ ਗੁੰਦ ਕੇ ਡਾਕ ਬੰਗਲਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਧਰੇ ਉੱਚੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਟਾਹਲੀਆਂ ਤੇ ਗੁਜਰੀ ਦੀ ਪੀਂਘ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਧਰੇ ਬਾਬਲ ਦੇ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਰੰਗੀਆ ਕਬੂਤਰ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਕਿੱਧਰੇ ਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿੱਧਰੇ ਵੀਰ ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿੱਧਰੇ ਵੀਰ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਥਾਣੇਦਾਰ  ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਰਾਬਰ ਡਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਵੀਰ ਰੁੱਸੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਚੰਦਰੀ ਸੱਸ ਵੀਰ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਚੀਨੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਇਥੇ ਅਤੇ ਉਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਅੱਜ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਰੰਗਲੀ ਝਾਕੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਮਨ ਕਿਰਮਨ ਸਾਡੇ ਪਾਸੋਂ ਕਿਰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਝੋਲ ਦੇ ਇਹ ਗਾਣੇ, ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਇਹਨਾਂ ਗੀਤਾਂ ਖੁਣੋਂ ਸੱਖਣੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਸ਼ੁੱਧ ਗਾਣੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵਿਹਾਰ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਸਚਿਆਈ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸ਼ਾਇਦ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ:

ਜੇ ਕਦੇ ਫੇਰ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਰੂਹ ਨੇ ਰੁਮਕਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਲਈ ਪੁਰਾਣੀ ਲਾਗ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਗੀਤ-ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਲਈਏ। ਇਹ ਗੀਤ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਡੀ ਯਾਦੋਂ ਲਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਚਿਰ ਹੋਰ ਸਾਰ ਨਾ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਟੈਕਸਲਾ, ਤੇ ਮੋਹਿੰਜੋਦੜੋ ਦੇ ਥੇਹਾਂ ਵਾਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਫੁੱਟੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਹਿਕਦੇ ਫਿਰਾਂਗੇ…

ਲੰਮੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਸਮੂਹਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਮੂਹਕ ਤੌਰ ਤੇ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ, ਪਹਿਲੇ ਆਇਤਾਂ ਦਾ ਤੋਲ ਅਤੇ ਤੁਕਾਂਤ ਲਗਭਗ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਆਖਰੀ ਤੁਕ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੋੜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਮਰਦ ਵੀ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵੀ। ਆਦਮੀ ਇਸ ਨੂੰ ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਗਿੱਧੇ ਵਿਚ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਸੰਸਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਤਰੀ-ਰੂਪ ਦੀ ਮਹਿਮਾ, ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀ ਕੁਦਰਤ, ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ, ਮੇਲੇ, ਤਿਉਹਾਰ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਹਿਲੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਖੜੋਤ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਕ ਤਜ਼ਰਬੇ ਵੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਲੰਮੀ ਬੋਲੀ ਗਾਉਣ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਜਣਾ ਬੋਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗਾਉਣ ਸਮੇਂ ਟੋਲੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਮੈਂਬਰ ਨਾਲ਼ੋ-ਨਾਲ਼ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਵਿਸਮਿਕ ਬੋਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਗਾਇਕ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ – ‘ਬਾਰ੍ਹੀਂ ਬਰਸੀਂ ਖੱਟਣ ਗਿਆ’, ਬਾਕੀ ਟੋਲੀ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ, ‘ਕੀ ਖੱਟ ਕੇ ਲਿਆਂਦਾ?’ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ‘ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ’ ‘ਵਾਹ ਬਈ ਵਾਹ’ ਆਦਿ ਬੋਲ ਕੇ ਇਸ ਗਾਇਨ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਬੋਲੀ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤੋੜੇ ਦੀ ਤੁਕ ਨੂੰ ਭੰਗੜੇ ਜਾਂ ਗਿੱਧੇ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਲੈਅ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰਲ਼ ਕੇ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਬੋਲੀ ਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿਖਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ (More About Punjabi Culture)

ਭੰਗੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤਕ ਕਲਾ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜੋ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦਾ ਮਨਪਸੰਦ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ (western musicians) ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ (Award Winning) ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ (compositions) ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਲੰਬੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੱ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ (performed) ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹਾਂ ਸਮੇਤ। ਨਾਚਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਿਛੋਕੜ ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਸ਼ੈਲੀ ਉੱਚ ਉਰਜਾ (energy) ਵਾਲੇ “ਭੰਗੜਾ” ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਰਾਖਵੇਂ “ਝੁਮਰ” ਤੱਕ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਗਿੱਧਾ (dance) ਰਤਾਂ ਦਾ ਨ੍ਰਿਤ ਅਤੇ” ਮਾਲਵੇਈ ਗਿੱਧਾ “ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਚ ਮਰਦ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਰੋਹ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ, ਸਿੱਖ, ਜੈਨ, ਬੋਧੀਆਂ ਅਤੇ ਈਸਾਈਆਂ ਵਿਚ ਅਸਲ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਆਹ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਰਬੀ, ਉਰਦੂ, ਪੰਜਾਬੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਪਾਲੀ ਵਿਚ ਕਾਜੀ, ਪੰਡਿਤ, ਗ੍ਰੰਥੀ ਜਾਂ ਪੁਜਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਰਸਮ, ਗਾਣੇ ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਹਨ , ਨਾਚ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਰਸਮਾਂ ਹਨ ਜੋ ਰਵਾਇਤੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਥਥੇਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਿੱਤਲ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਧਾਤੂਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਇੰਟੈਜਿਬਲ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਾਰਨ ਇਸ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਸੂਚੀਕਰਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਕਰਾਫਟ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ।

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਲਗਭਗ 13 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ: ਕਵੀ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ (1722-1798) ਦੁਆਰਾ ਸੋਹਨੀ ਮਾਹੀਵਾਲ ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾਨ (ਮਰਹੂਮ ਆਲਮ ਲੋਹਾਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ) ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ। 10 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤਕ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਨਾਥ ਕਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦੂਦੀਨ ਗੰਜਾਸ਼ਕਰ (1179-1266), ਬਾਬਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ (1469-1539) ਅਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ (1680-1757)।

ਪੰਜਾਬੀ ਆਦਮੀਆਂ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਪਹਿਰਾਵਾ ਕੁਰਤਾ ਅਤੇ ਤਹਿਮਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਥਾਂ ਕੁਰਤਾ ਅਤੇ ਪਜਾਮਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੁਕਤਸਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੁਆਰਾ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਤਰੀਆਂ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪੰਜਾਬੀ ਘਗਰਾ (ghagra) ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸਲਵਾਰ ਸੂਟ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਪਟੀਆਲਾ ਸਲਵਾਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਘੀ, ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਮੇਲਾ ਚਿਰਾਘਨ, ਲੋਹੜੀ, ਹੋਲੀ, ਵਿਸਾਖੀ, ਤੀਆਂ, ਦੀਵਾਲੀ, ਦੁਸਹਿਰਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੈਯੰਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਮੈਂ ਬਨਵਾਸੀ, ਮੈਂ ਬਨਵਾਸੀ / Main Banwasi, Main Banwasi

ਤੂ ਜੋ ਸੂਰਜ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ ਮੇਰਾ ਸੀ / tu jo suraj chori kita mera si, ਅਜ ਕਿਸਮਤ ਮੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ / ajj kismat mere geetan di, ਜ਼ਖਮ – ਸੁਣਿਉਂ ਵੇ ਕਲਮਾਂ ਵਾਲਿਉ / jakham – suniyo weh kal man waleyo.

ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ। Essay on “Vigyan de Chamatkar” in punjabi

ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ। Essay on “Vigyan de Chamatkaar” in Punjabi | Vigyan de Labh te Haniya-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ 

ਪੰਜਾਬੀ ਸਟੋਰੀ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ। ਇਸ ਪੋਸਟ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ, Essay on “Vigyan de Chamatkaar” in Punjabi ,Essay on Miracles of Science   in punjabi for classes 5,6,7,8,9,10,11,12 ਪੜੋਂਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। 

 Vigyan De Chamatkar | ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ

ਭੂਮਿਕਾ – ਅੱਜ ਦਾ ਯੁੱਗ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਕਾਰਾਂ, ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ, ਜਹਾਜ਼, ਫਿਲਮਾਂ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਆਦਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਹੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਅਸੰਭਵ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹੋ ਗਈਆਂ।

ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਲਾਭ – ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੁਖੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਬਿਜਲੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ। ਬਟਨ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹੀ ਕਮਰਾ ਗਰਮ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਲਾਦੀਨ ਦੇ ਦੀਵੇ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਬਟਨ ਦਬਾਉਣ ‘ਤੇ ਕਈ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਖਾਣਾ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਅਰ-ਕਡੀਸ਼ਨਰ  ਤੋਂ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪਹਾੜਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਂ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਫ਼ੋਨ ਆਦਿ।

ਅਸੀਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦੂਰ ਬੈਠੇ ਦੋਸਤਾਂ  ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਦੂਰੀ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਾਰ,ਰੇਲ ਗੱਡੀ , ਜਹਾਜ਼ ਆਦਿ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਵੇਰ ਦਾ ਨਾਸ਼ਤਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ, ਲੰਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਤੁਸੀਂ ਰਾਕੇਟ ਦੁਆਰਾ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਚੀਜ਼ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। 

ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਹਨ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ, ਸਾਈਕਲ ਆਦਿ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨਾਜ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਚੇਚਕ, ਟੀਬੀ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਐਕਸ-ਰੇ ਮਸ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੈਂਸਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ – ਜਿੱਥੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਹਨਾਂ ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੁੱਖ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਆਲਸੀ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਲੋਭ  ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁਆਰਥੀ ਅਤੇ ਈਰਖਾਲੂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਮੀਰ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਹੋਰ ਗਰੀਬ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਹੁਣ ਨਾਸਤਿਕ ਬਣ ਕੇ ਰਹੀ ਗਿਆ ਹੈ।

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕਾਢ – ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇਸ ਕਾਲ ਨੂੰ ਜੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਯੁਗ ਆਖ਼ ਲਾਈਏ ਤਾਂ ਕੁਝ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਤਰੱਕੀ ਕਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ – ਕਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਥਾਂ ਚਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਰੋਬੋਟ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੀ ਵੀ ਕੋਨੇ ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਵਰ ,ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਫੋਨ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। 

In this article, we provided a Long/Short Essay on “Vigyan de chamatkaar” in the Punjabi Language. ਇਸ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ  Vigyan de Labh te Haniya-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ Here you will get a Paragraph and Short Vigyan Ke Chamatkar Essay in the Punjabi Language for School Students and Kids of all Classes 6,7,8,9,10,11 and 12 in 400, 500 words.

Related Posts

Akbar birbal punjabi kahani – ਹਰਾ ਘੋੜਾ.

Punjabi Application : ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ।

ISRO Free Certificate Online Course in Remote Sensing

Leave a comment cancel reply.

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

Essay On Punjab

500 words essay on punjab.

India comprises of 28 states and one of them in the state of Punjab. It is located in the northwestern part of the country. The term ‘Punjab’ comes from the Persian language. Panj means five and ab mean river. Thus, it means the land of five rivers. The state gets this name because it comprises of five rivers. They are Jhelum, Chenab, Ravi, Beas, and Sutlej. In the Essay on Punjab, we will go through the state in a detailed manner.

Introduction to Essay on Punjab

Punjab is the twelfth largest state by area in India . Moreover, it is the sixteenth largest state in terms of population. Jammu and Kashmir are situated to the North and Himachal Pradesh to the East.

Similarly, it has Haryana to the South and South-East and Rajasthan to the South-West. The state shares International Border with Pakistan to the West. It comprises of 22 districts.

When the political boundaries were redrawn in 1947, Punjab got divided between India and Pakistan. In spite of sharing the common cultural heritage, Punjabis are now either Indians or Pakistanis by nationality.

The most spoken language in here is Punjabi. Punjab is majorly an Agriculture based state. Additionally, it is the highest Wheat Producing State of India.

Get the huge list of more than 500 Essay Topics and Ideas

Culture in Punjab

The culture of Punjab is known to be one of the oldest and richest ones in the world. The diversity and uniqueness of the state are seen in the poetry, spirituality, education, artistry, music, cuisine, architecture, traditions of Punjab.

All this is pretty evident from the high spiritedness in the lifestyle of the people residing there. Punjabis have earned a reputation for being highly determined. The culture there exhibits a multi-hued heritage of ancient civilizations.

They look after a guest wholeheartedly as they consider guests to be a representative sent by God. Punjabis celebrate various religious and seasonal festivals like Lohri, Baisakhi, Basant Panchmi and many more.

Similarly, they also celebrate numerous anniversary celebrations to honour the Gurus and various saints. In order to express their happiness, the people dance at these festivals. The most popular genres are Bhangra, Jhumar and Sammi.

Most importantly, Giddha is a native tradition there which is basically a humorous song-and-dance genre which women perform. In order to get a clear view of the Punjabi mindset, one can go through Punjabi poetry. It is popular for having deep meanings, and beautiful use of words.

Throughout the world, many compilations of Punjabi poetry and literature is being translated into various languages. The revered ‘Guru Granth Sahib’ is one of the most famous Punjabi literature.

The traditional dress that Punjabi men wear is a Punjabi Kurta and Tehmat plus turban . However, Kurta and Pajama are becoming increasingly popular now. The women wear the traditional dress of a Punjabi Salwar Suit and Patiala Salwar.

Conclusion of the Essay on Punjab

All in all, the history and culture of the state is immensely rich. Throughout the world, Punjabis are famous for having extravagant weddings which are a reflection of the culture as it comprises of many ceremonies, traditions and a variety of foods. Most importantly, people all over the world admire the special and hospitable attitude of Punjabis as they carry their tradition and culture wherever they go.

FAQ on Essay On Punjab

Question 1: What is Punjab famous for?

Answer 1 : Punjab is quite popular for its great interest in arts and crafts. In addition to that, the food is very famous. Similarly, the big fat Punjabi weddings have also earned quite a reputation worldwide.

Question 2: How many rivers does Punjab have?

Answer 2: Punjab has five rivers. They are Satluj, Ravi, Beas, Jhelum and Chenab.

Customize your course in 30 seconds

Which class are you in.

• Travelling Essay
• Picnic Essay
• Our Country Essay
• My Parents Essay
• Essay on Favourite Personality
• Essay on Memorable Day of My Life
• Essay on Knowledge is Power
• Essay on Gurpurab
• Essay on My Favourite Season
• Essay on Types of Sports

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Download the App

Mera Punjab Essay in Punjabi- ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਲੇਖ

In this article, we are providing information about Punjab in Punjabi. Short Mera Punjab Essay in Punjabi Language. ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਲੇਖ, Mera Punjab Paragraph, Speech in Punjabi   for class 5,6,7,8,9,10,11,12 and B.A

Essay on Mera Punjab in Punjabi

ਭੂਮਿਕਾ- ਭਾਰਤ ਸਾਡਾ ਦੇਸ ਹੈ, ਸਾਡੀ ਜਨਮ-ਭੂਮੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤਵਾਸੀ ਹਾਂ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ‘ਤੇ ਬੜਾ ਮਾਣ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਿਰਾਲੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ।ਇਹ ਮੇਰੀ ਜਨਮ-ਭੂਮੀ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਾਜ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਰਾਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਵੀ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਣਖੀਲੇ ਸੁਭਾ ਬਾਰੇ ਇਉਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-

“ਇਹ ਬੇਪਰਵਾਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ, ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਨ ਮਰਨ ਥੀ ਨਹੀਂ ਡਰਦੇ। ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਇਹ ਕਰਨ ਗੁਲਾਮੀ ਪਰ ਟੈਂ ਨਾ ਮੰਨਣ ਕਿਸੇ ਦੀ।

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ- ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ “ਪੰਜ ਆਬ’ ਭਾਵ ਪੰਜਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਸਤਲੁਜ, ਰਾਵੀ, ਬਿਆਸ, ਚਨਾਬ ਤੇ ਜਿਹਲਮ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਵਹਿੰਦੇ ਸਨ।ਦੇਸ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਭਾਗ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਬਹੁਤ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੱਸੇ 13-14 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹੀ ਆਏ ਤੇ 18 ਜਾਂ 19 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਗਏ। 1966 ਈ: ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁੜ ਕੇ ਵੰਡ ਹੋਈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਫਿਰ ਕੁਝ ਇਲਾਕਾ ਹਿਮਾਚਲ ਤੇ ਕੁਝ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਲਗਪਗ 5028 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬੜਾ ਗੌਰਵਮਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੇਦ ਰਚੇ ਗਏ ਤੇ ਇਹ ਗੁਰੂਆਂ, ਪੀਰਾਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ੀਆਂ-ਮੁਨੀਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਹੈ।

Essay on Guru Gobind Singh Ji in Punjabi

Essay on Guru Nanak Dev Ji in Punjabi

ਪਹਿਰੇਦਾਰ- ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੜਗ ਭੁਜਾ’ ਕਹਿ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਯੁੱਧਾਂ, ਜੰਗਾਂ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਵਾਸਤਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਹਮਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ ਬਹਾਦਰ ਤੇ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਹੈ।

ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ- ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਸ ਵਿਦੇਸਾਂ ਨੂੰ ਕਣਕ, ਚਾਵਲ, ਮੱਕੀ ਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਅਨਾਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਬੜੇ ਮਿਹਨਤੀ ਹਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਅੰਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਢੇਰ ਸਾਰਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਨ ਦਾਤਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ- ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੁਆਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਦ ਵਰਗੀ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਪਿਆਰੀ ਬੋਲੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ‘ਤੇ ਬੜਾ ਮਾਣ ਹੈ।ਇਹ ਸਾਡੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਹੈ।ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਮੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਵੀਰ-ਬਹਾਦਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ- ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਜੇਤੂ ਸਿਕੰਦਰ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਆਇਆ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਪੋਰਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦੇ ਕੇ ਨਸਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਆਦਿ ਦੇਸ-ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ‘ਤੇ ਸਦਾ ਮਾਣ ਰਹੇਗਾ।

ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ- ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਛੂਹ ਨਾਲ ਮਾਲਾਮਾਲ ਹੈ। ਦਸਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਦਿ ਮਹਾਪੁਰਖਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਬੜਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਾਣੀ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਭਿੱਜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੱਤਪਰ ਹਨ।

ਮੁੱਖ ਨਾਚ- ਗਿੱਧਾ ਤੇ ਭੰਗੜਾ ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਾਚ ਹਨ। ਢੋਲ ‘ਤੇ ਡੱਗਾ ਵੱਜਦੇ ਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਥਿਰਕਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਗਿੱਧਾ ਪਾ ਕੇ ਧਰਤੀ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਜਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਭੰਗੜੇ, ਗਿੱਧੇ ਖੂਬ ਧੁੰਮਾਂ ਮਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਇਹ ਨਾਚ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਾਂਤਕ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਚਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।

Related link-

Mera Shehar Essay in Punjabi

Punjabi Essay on Punjab de Lok Nach

ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ- ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ 23 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ, ਪਟਿਆਲਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਮੋਹਾਲੀ,  ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ਆਦਿ ਮਹਾਨਗਰ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਹੌਜ਼ਰੀ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਲਈ, ਜਲੰਧਰ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਮਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਵਪਾਰ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਵਿਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ।

ਖੇਡ ਖੇਤਰ- ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸੰਸਾਰ-ਸਿੱਧ ਖਿਡਾਰੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ, ਯੁਵਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਆਦਿ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਸਾਰ-ਸਿੱਧ ਭਲਵਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਝੰਡੇ ਗੱਡੇ ਹਨ। ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ- ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਖੂਬ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਤੇ ਉੱਦਮੀ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵੱਲ ਲਿਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।ਇਹ ਦੇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਦੇਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਾਂ ਓਨੀ ਥੋੜੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਇਸ ‘ਤੇ ਬੜਾ ਮਾਣ ਹੈ, ਫ਼ਖਰ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਕਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :

“ਸੋਹਣੇ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਨੀ ਸਈਓ. . ਜਿਵੇਂ ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੁੱਲ ਗੁਲਾਬ ਨੀ ਸਈਓ।

ਸਾਰੰਸ਼- ਇੰਜ ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਦੇਸ ਤੇ ਵਿਦੇਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ‘ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਭੀੜ ਬਣੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮੋਢੀਆਂ ਵਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੇ ਹੋਰ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਾਣ ਵਧਾਇਆ ਹੈ।

Essay on Diwali in Punjabi

Essay on Holi in Punjabi

Essay on Dussehra in Punjabi

Essay on Eid in Punjabi

Environmental Pollution Essay in Punjab

Punjabi Essay list

ध्यान दें – प्रिय दर्शकों Mera Punjab Essay in Punjabi आपको अच्छा लगा तो जरूर शेयर करे ।

1 thought on “Mera Punjab Essay in Punjabi- ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਲੇਖ”

This is very nice for students

Leave a Comment Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Finished Papers

Getting an essay writing help in less than 60 seconds